توسعه لجستیک در بخش معدن و صنایع معدنی ایران یکی از اولویت‌هایی محسوب می‌شود که سرمایه‌گذاری برای آن در رأس برنامه‌های دولت قرار گرفته است. اما تاکنون دولت و بخش خصوصی با چه نگاهی وارد سرمایه‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل برای توسعه معادن شده‌اند؟ کیوان جعفری‌طهرانی، تحلیل‌گر بازارهای بین‌المللی، معتقد است بخش دولتی و خصولتی بارها در زمینه حمل‌ونقل معدنی سرمایه‌گذاری کرده و بخش خصوصی هم آمادگی آن را دارد اما به شرطی که شبکه ریلی توسعه یابد.
جعفری اضافه کرد: غیر از روش‌های متداول حمل جاده‌ای با کامیون که الان تقریباً منسوخ‌شده، درحال‌حاضر تنها روش جابه‌جایی مواد معدنی در داخل معادن این است که معمولاً از کامیون‌های بدون راننده استفاده کنند و اکثر شرکت‌های بزرگ دنیا از حمل ریلی استفاده می‌کنند. یکی از معضلات اصلی در کشور ما حمل ریلی‌مان است.
او افزود: مسئله اصلی فقط واگن و لوکوموتیو نیست که بعضی شرکت‌ها اعلام می‌کنند ما لوکوموتیو جدید می‌خریم یا به‌قول‌معروف باید مشکل اساسی شبکه ریلی کشور حل شود یا این شبکه به‌اندازه‌ای که باید، توسعه پیدا نکرده است. ما الآن برای جابه‌جایی مواد معدنی به‌طرف بندرعباس از گلوگاه سیرجان-بندرعباس، همیشه ترافیک شدیدی به‌خصوص در زمستان‌ها داریم. چون محموله‌های سوخت که جابه‌جا می‌شود از طرف راه‌آهن اولویت اول است و این موضوع باعث می‌شود که جابه‌جایی مواد معدنی با تأخیر اتفاق بیفتد.
جعفری در پاسخ به این سوال که کشورهای معدن‌خیز دیگر در این زمینه چه رویکردی دارند؟ گفت: در اغلب کشورها یکی از روش‌های جدید جابه‌جایی مواد معدنی به‌صورت سیال در مایه آب است. الآن بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا مانند معدن آنگلوآمریکن و معدن میناس‌ریو در برزیل برای جابه‌جایی مثلاً ۵۰۰ کیلومتر مواد معدنی سنگ‌آهن را از شبکه لوله استفاده می‌کنند. یعنی در وهله اول سنگ‌آهن را کنستانتره می‌کنند و در آب به‌صورت معلق پمپ می‌کنند. بنابراین برای جابه‌جایی مواد معدنی فله‌ای، در تمام دنیا دنبال راهکاری هستند که صرفه‌جویی را پیشه کنند.
او با اشاره به این که ما در کشورمان در صورتی می‌توانیم قیمت مواد معدنی‌مان را با بازارهای جهانی منطبق کنیم که سود بیشتر را معدن‌دار ببرد گفت: از طریق این جابه‌جایی عده زیادی هم در حمل و جابه‌جایی مواد معدنی مشغول به کار می‌شوند.
او با اشاره به بازدیدی که اخیراً از بندر چابهار داشته افزود: برای اینکه چابهار را به شبکه ریلی کشور وصل کنیم دو خط ریل ۳۰۰ کیلومتری لازم داریم. یعنی دو شبکه ریلی ۳۰۰ کیلومتری که چابهار را به شبکه ریلی داخل کشور متصل کند. این ۶۰۰ کیلومتر پیشرفت فیزیکی داشته و گفته شده یکی از خط‌ها حدود ۳۰ درصد و یکی دیگر ۱۵ درصد پیشرفت داشته است. ولی از نظر واقعی حتی از این مقدارهای ۱۵ و ۳۰ درصد هم کمتر پیشرفت داشته است. ما با توجه به محدودیت بنادر کشور، مجبوریم در بندرچابهار به‌عنوان یک بندر استراتژیک که به دریای عمان باز می‌شود، برای صادراتمان برنامه‌ریزی کنیم و در این زمینه نیاز است که شبکه ریلی‌مان را توسعه دهیم.
او افزود:برنامه داریم ۵۵ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد را افزایش دهیم. یعنی ایران برنامه دارد حدود ۱۵ میلیون تن صادرات داشته باشد، اما الان چقدر صادرات فولاد داریم؟ حدود ۷ تا ۵/۷ میلیون تن. یعنی باید ظرفیت‌مان را طی هشت سال آینده دو برابر کنیم. به همین دلیل نیاز داریم که امکانات جاده‌ای‌مان را مخصوصاً شبکه ریلی را توسعه دهیم.
جعفری خاطرنشان کرد: ما برای اینکه حدود ۶۰۰ کیلومتر خطوط راه‌آهن چابهار را تکمیل کنیم ۵۴۰۰ میلیارد تومان پول می‌خواهیم. طبیعتاً بخش خصوصی توانایی چنین سرمایه‌گذاری عظیمی را ندارد.
جعفری خاطرنشان کرد:دوره آقای احمدی‌نژاد صادرات نفتی داشتیم که این صادرات نفت پول آن نیامد و قرار بود از آن محل منابع مالی این خطوط ریلی تأمین شود. ولی کنار آن نیز قرار بود هندی‌ها بیایند و حدود ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار در توسعه بندر چابهار سرمایه‌گذاری کنند که در سفر اخیر رئیس‌جمهور دوباره همان قرارداد قبلی تأکید شد. ولی فراموش نکنید این سرمایه‌گذاری ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون دلاری هندی‌ها در چابهار بیشتر در قسمت کانتینری است. اما در وهله اول ما بحثمان ترمینال فله است.
او گفت: جذب سرمایه خارجی در توسعه شبکه ریلی با مشکلاتی روبه‌رو است. بخش خصوصی هم بودجه کامل برای سرمایه‌گذاری کافی را ندارد. اگر می‌بینید برخی معادن بخش خصوصی لوکوموتیو یا واگن خریداری کرده‌اند، این واگن و لوکوموتیوها جوابگو نیست. زیرا تا زمانی که شبکه ریلی گسترده نشود و توسعه پیدا نکند، نمی‌توانیم به اهداف برنامه‌هایمان برای توسعه صنایع معدنی دست پیدا کنیم.
