سیمنار علمی « تاریخ ایجاد خطوط ریلی در ایران» 

این سمینار با حضور علی زرافشان معاون اسناد ملی، نصرت نظامی معاون توسعه مدیریت و منابع راه آهن جمهوری اسلامی ایران و غلامرضا عزیزی رئیس پژوهشکده اسناد آغاز شد:

بزرگترین هدف امروز راه آهن خلق ارزش هاست

در ابتدا غلامرضا عزیزی خلاصه ای از عملکرد پژوهشکده اسناد ارائه کرد و افزود این حوزه از سال 1370 فعالیت های پژوهشی خود را در سه حوزه اصلی تاریخ معاصر، حفاظت و نگهداری از اسناد و مسائل آرشیوی آغاز کرده است و حاصل آن 120 جلد کتاب منتشر شده در هر سه حوزه ، 20 همایش علمی و تصویب و اجرا بیش از 50 طرح پژوهشی می باشد.
غلامرضا عزیزی ادامه داد از سال گذشته و در راستای وظایف معاونت اسناد این معاونت بخشی از سیاست های پژوهشی خود را به پژوهشکده اسناد سپرد و آن تدوین تاریخچه سازمان های کشور بود که این موضوع از کانال تاریخ شفاهی نیز بر اساس استاندارد های سازمان اسناد به سازمان ها ابلاغ شد که در این راستا تا کنون 8 دوره برگزار شده است و بیش از 170 نفر از سازمان های مختلف در آن شرکت کرده اند تا بتوانند تاریخچه سازمان خود را مستند کنند.
او این پروژه را رابطه ای برد برد دانست که هم به نفع خود دستگاه ها و هم به نفع سازمان اسناد و کتابخانه ملی است چرا که می تواند اسناد و ساختار سازمان های هدف را شناسایی کند.
عزیزی گفت یکی از این طرح ها تدوین تاریخچه راه آهن جمهوری اسلامی ایران بود، که ساختار و سازمان های آن مورد بررسی قرار گرفت.
او ادامه داد در حین این بررسی ها به این نتیجه رسیدیم بخشی از این تاریخ مغفول مانده یا کمتر به آن توجه شده و آن فعالیت هایی است که از دوره ناصری شروع شد که بخشی از آن به نتیجه رسید و برخی نیز منتج به نتیجه نشد که خط آهن تهران به بوشهر نمونه ای از اقدامات به سرانجام نرسیده است.
نصرت نظامی معاون توسعه مدیریت و منابع راه آهن جمهوری اسلامی ایران سخنران بعدی این سمینار بود.
نظامی بخش اول سخنان خود را به خوشبختی و سلامت افراد جامعه اختصاص داد و افزود برای خوشبختی دو ویژگی لازم است: نخست داشتن مغز منظم و رفتار یکپارچه برای داشتن یک شخصیت انسانی و دوم استفاده از نظم و انضباط برای هدایت مغز منظم و رفتار یکپارچه در مسیری درست.
او افزود در علوم مدیریتی هم بهره بری و کارایی و در حقیقت خوشبختی سازمان ها در همین دایره امکان پذیر است و به کمک آن می توان از حداقل منابع برای رسیدن به حداکثر کارایی استفاده نمود.
بخش بعدی سخنان نظامی خلاصه ای از اتفاقات رخ داده بر راه اّهن کشور و آینده مورد انتظار آن بود ، او افزود آهنگ مدرنیته در ایران با ساز راه آهن نواخته شد و تاریخ راه آهن برای نسل گذشته و پیش رو سرشار از افتخار و پیروزمندی است و ابراز امیدواری کرد با اقدامات انجام گرفته این تاریخ برای نسل آینده نیز توام با سربلندی باشد.
او ادامه داد فکر احداث خطوط راه آهن به پانصد سال قبل از تولد حضرت مسیح و همزمان با استفاده از ارابه های چوبی و اسب برای حمل و نقل بر می گردد که با توجه به صرفه های اقتصادی و اجتماعی که برای جوامع بشری داشت و با ظهور انقلاب صنعتی و تولید ماشین بخار این فکر قوت یافت.
او ادامه داد اولین راه آهن به شکل نوین امروزی در منچستر انگلیس به بهره برداری رسید و پنجاه سال پس از آن و در عهد ناصری اندیشه احداث راه آهن در کشور ما مطرح شد که البته با موانع بسیاری در این مسیر مواجه بود.
او افزود در عهد قاجار و ناصری دو ابر قدرت انگلستان و روسیه تزاری به علت تضاد منافعی که در سرزمین های تحت حاکمیت خود داشتند مانع از احداث راه آهن در کشور ما شدند که دریافت تعهد نامه هایی ده ساله مبنی بر عدم انجام پروژه راه آهن از شاهان وقت توسط روسیه تزاری از جمله آن است. او کشور انگلستان را نیز به علت بیم از دسترسی روسیه به آب های گرم خلیج فارس و سرزمین هندوستان ن مانعی بر سر راه احداث راه آهن سراسری دانست.
نظامی ناتوانی در حکومت مرکزی و ناتوانی در تامین منابع مالی را عوامل درونی ممانعت از احداث راه اهن سراسری دانست.
او افزود حد فاصل سال های 1265 تا 1298 شاهد احداث راه آهن هایی در برخی نقاط کشور بودیم از جمله راه آهن کویتیه به میرجاوه و تبریز به جلفا ؛ اما اولین راه آهن به شکل امروزی در سال 1265در حد فاصل میدان خراسان تا حرم شاه عبدالعظیم حسنی به طول 8700 متر کشیده شد که بعد ها به ماشین دودی معروف شد.
او گفت در کتاب خاطرات و مخاطرات مهدی قلی خان هدایت معروف به مخبر السلطنه یاد شده که او در سال 1305 لایحه ای را با عنوان احداث 17000 کیلومتر راه شوسته با مبلغی معادل 45 ملیون تومان و احداث راه آهن سراسری ایران از حد فاصل بندر امام خمینی تا بندرترکمن به طول 1670 کیلومتر با مبلغی معادل 80 ملیون تومن به مجلس پنجم برد که در سال 1306 و همزمان با آغاز کار مجلس ششم کلنگ احداث راه آهن سراسری کشور بر زمین خورد.

او ادامه داد بهره برداری از راه آهن در سال 1317 کلید خورد اما تنها یکسال پس از بهره برداری از آن جنگ جهانی دوم آغاز می شود و به علت استفاده نامناسب از راه آهن طی 6 سالی که در اجاره متفقین بود متحمل آسیب هایی می شود که بعد ها و تا زمان انقلاب اسلامی مورد بازسازی قرار می گیرد و به 5400 کیلومتر می رسد.

وی تشکیل قطار های ارتش توسط راه آهن که نقش مهمی در اعزام سربازان، جابجایی مهمات و عودت دادن جانبازان، اسراء و شهدا داشت را از خدمات و نقش آفرینی راه آهن جمهوری اسلامی ایران در طول 8 سال دفاع مقدس دانست که تقدیم بیشترین شهدا پس از دستگاه های نظامی و انتظامی در این دوران مبین خدمات پر افتخار راه آهن در طول هشت سال دفاع مقدس می باشد.
نظامی گفت امروزه نیز راه آهن در کانون توجه دولت مردان قرار دارد و منابع خوبی به این بخش تخصیص داده شده که مبین آن است که توسعه ریلی از اولویت های دولت می باشد.
او بزرگترین هدف امروز راه آهن را خلق ارزش هایی در عرصه های اقتصادی و اجتماعی برای کشور دانست که این مفهوم در عرصه اجتماعی به معنای واقعیت های مرجح و در عرصه های اقتصادی به معنای ارتقای کیفیت زندگی مردم با حضور بیشتر راه آهن در زندگی جاری مردم می باشد.

در ادامه سمینار مقالاتی با عناوین ذیل ارائه شد:

• بررسی آرای موافقان و مخالفان ایجاد راه آهن ایران در عصر قاجار از مهدی وزین افضل
• مدرنیسم و راه آهن با نگاهی به تاریخچه تاسیس راه آهن در ایران از مصطفی نوری
• راه آهن رشت-پیربازار و نقش آن در تجارت گیلان در عصر قاجار از عباس پناهی
• تحلیلی بر علل و انگیزه های تاسیس راه آهن ایران در مقایسه ای تطبیقی با راه آهن آمریکا و هند از علی محمد طرفداری
• راه آهن در اسناد بیوتات سلطنتی از امین محمدی
• راه آهن قم از غلامرضا عزیزی
• سیاست روسیه در توسعه خطوط ریلی در ایران عصر قاجار از قربانعلی کنار رودی

شماره و نام شرکت و مشخصات ماشین دودی که بر روی بدنه آن نقش بسته

عکس مربوط به ماشین دودی که در پارک کوثر ( ایستگاه ماشین دودی) نگهداری می شود.