در صورت خروج چرخ از ریل، حرکت قطار بدون سانحه متوقف می‌شود
مخترع ایرانی همکار در راه‌آهن، برای اولین بار در جهان سیستمی را ساخت تا چنانچه چرخ از ریل خارج شود سیستم اقدام به تخلیه هوا کرده و تا زمانی که چرخ مجدد به شرایط اولیه بازنگردد و سانحه رفع نشود اجازه حرکت به‌قطار نمی‌دهد. این سیستم پس از رفع سانحه سیستم وارد مدار شده، سیر مجدداً آغاز می‌شود و در تمام این مراحل هیچ نیازی به تعمیرات نیست و مانع حوادث بسیاری خواهد شد.
محمد غیبی‌شوی مخترع سیستم «سیستم ترمز اضطراری و جلوگیری از سانحه و تشدید آن» انگیزه خود برای ابداع این سیستم را خودباوری و اعتماد به دانش و مالکین ایده و اختراعات داخلی می‌داند و معتقد است می‌توان صنعت کشور را متحول و بی‌نیاز از دانش خارجی کند.
او که مدیریت شرکت فنی مهندسی رهپیویان زاگرس را به عهده دارد، معتقد است که در کلیه سوانح ریلی مثلث شرکت‌های حمل‌ونقل، زیرساخت‌های راه‌آهن و شرکت‌های بیمه متضرر می‌شود و اگر این مثلث خواهان جلوگیری از این ضررها باشد، آمادگی همراهی با آن را داریم. در ادامه گفت‌وگوی روابط عمومی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با این همکار صنعت ریلی را می‌خوانید:
*اولین پرسش آن است که چطور ابداع این سیستم به ذهن شما خطور کرد؟
من در روستای «شَوی» در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن تله زنگ واقع در ناحیه زاگرس به دنیا آمدم، از این رو در تمام دورانی که در این روستا زندگی می‌کردم همواره شاهد رفت‌وآمد قطارها به این ایستگاه بودم.
آن زمان بود که جرقه طراحی این سیستم در ذهن من زده شد. البته من ۷ سال در صنعت ریلی در بخش خط و ابنیه مشغول به کار بوده‌ام و با فراز و نشیب‌های این صنعت آشنا هستم، از جمله اینکه در زمانی که سانحه‌ای رخ می‌داد تمامی کارهای سخت ازجمله تغییر تراورس به عهده کارگران بود.
پس از مدتی که صنعت ریلی در کشور مورد توجه قرار گرفت، احساس کردم که این صنعت به ضریب ایمنی بالایی جهت جلوگیری از سوانح نیاز دارد.
از سال ۷۸ ایده پردازی این کار شروع شده و در سال ۹۰ به شکل رسمی برای ثبت اختراع اقدام کردم و با مرکز آموزش و تحقیقات راه‌آهن و کمیته مطالعات فنی در حال مذاکره و بررسی و تست این سیستم هستیم.
توضیحاتی در مورد کارکرد دستگاه و سیستم مورد نظر می‌دهید؟
این سیستم مکانیکی است و زیر شاسی نصب می‌شود و به‌محض خروج چرخ از ریل اقدام به تخلیه هوا و ترمز اضطراری می‌کند. چنانچه چرخ از ریل خارج شود سیستم اقدام به تخلیه هوا می‌کند و تا زمانی که چرخ مجدداً به شرایط اولیه بازنگردد و سانحه رفع نشود اجازه حرکت به‌قطار نمی‌دهد پس از رفع سانحه سیستم وارد مدار شده، سیر مجدداً آغاز می‌شود و در تمام این مراحل هیچ نیازی به تعمیرات نیست. باید گفت که نصب این سیستم کمک بسیاری به همکاران در بخش خط و ابنیه می‌کند.
آیا برای طراحی این دستگاه، افراد دیگری هم شما را همراهی کردند؟
به‌تنهایی این دستگاه را طراحی کردم، اما اخیراً سرمایه‌گذاری داخلی برای حمایت‌های مالی و ساخت این دستگاه در مقیاس انبوه پا پیش گذاشته که در طی مذاکرات به توافقاتی هم رسیده‌ایم و در حال حاضر آماده تولید انبوه هستیم.
انگیزه سرمایه‌گذار برای حمایت شما چه بود؟
سرمایه گذار این اقدام را حمایت از اشتغال، تولید داخلی و تشویق تولیدکننده ایرانی می‌داند و بر این باور است اگر بتوانیم با استفاده از امکانات داخلی در زمینه تأمین امینی بیشتر حمل‌ونقل ریلی گامی برداریم به نحو احسن به مردم کشورمان کمک کرده‌ایم.
آیا این اختراع شما مشابه خارجی دارد؟
خیر مشابه خارجی ندارد، البته اخیراً یک شرکت اسپانیایی اعلام کرد که طرحی برای جلوگیری از سانحه دارند، اما قیمت آن‌ها خیلی بالا و شاید ۱۰ برابر تولید داخلی است و نمی‌توان این دو مورد را با یکدیگر مقایسه کرد. همچنین طرح این شرکت با توجه به زیرساخت‌های موجود راه‌آهن در بسیاری از شرایط در سیستم ریلی ایران قابل‌اجرا نیست.
آیا از دانش غربی نیز برای تولید این سیستم بهره گرفته‌شده است؟
خیر، در شرکت ما چندین مخترع مشغول به کار هستند و بنا به نیاز اعلام‌شده به مرکز تحقیقات اقدام به طراحی و ساخت نمونه‌ها می‌شود. به‌عنوان مثال وقتی شرکتی نیازی را به ما اعلام می‌کند مدیر تحقیق و توسعه شرکت، ایده‌های مختلف مخترعین را بررسی می‌کند و بهترین، مفیدترین و کم‌هزینه‌ترین ایده را برای نمونه‌سازی انتخاب می‌کند تا به مرحله تست برسد و به صنعت معرفی شود.
چه راه‌هایی را برای تأیید این سیستم طی کردید؟
طی مکاتباتی چندین ساله که با مرکز تحقیقات راه‌آهن داشتم، تست‌های مختلفی از این دستگاه گرفته و مطالعات فنی انجام شد و خوشبختانه توانستیم تأیید مرکز را بگیریم. همچنین این سیستم چندین بار آزمایش و شبیه‌سازی‌شده است. از جمله در ایستگاه راه‌آهن دورود با نظارت کارشناسان راه‌آهن و کمیته مطالعات فنی تست‌های اولیه انجام و مجوزهای آن صادر و ویژگی‌های مدنظر بهره‌بردار با توجه به نظر کارشناسان کمیته طراحی و نصب شده است. هم‌اکنون نمونه پایانی تست شده و منتظر اظهارنظر کارشناسان هستیم تا در صورت تأیید نهایی آن را به تولید انبوه برسانیم.
شما چه مزایایی در این سیستم می‌بینید؟
این سیستم، مشابه ای در خارج از کشور ندارد و برای اولین بار در ایران طراحی‌شده است.
با توجه به شرایط فعلی کشور، ارزان و در دسترس بودن مواد مورد نیاز برای ساخت این سیستم، یکی از مزایای آن بشمار می‌رود، همچنین می‌توانم تضمین کنیم که این سیستم ۱۰۰ در صد بدون خطا است
آمادگی داریم که برای بالا بردن ضریب ایمنی راه‌آهن در خدمت راه‌آهن باشیم.
هزینه تولید این سیستم چقدر است؟
هزینه آن بسیار پایین است و بستگی به نوع واگن و شاسی‌های آن دارد و در جمع یک پنجم هزینه خسارت‌های وارده در سال را شامل می‌شود که به‌جای آن می‌توان این هزینه را صرف تجهیز کل ناوگان ریلی به این سیستم کرد. روی هر واگن بین ۲ الی ۳ میلیون تومان باید هزینه کرد تا این سیستم روی واگن نصب شود.
تولید این سیستم چند نفر را مشغول به کار می‌کند؟
می‌توان گفت حدود ۲۰۰ نفر به شکل مستقیم برای تولید این سیستم مشغول به کار خواهند شد و علاوه بر این افراد ۱۰۰ نفر نیرو هم در بخش‌های تعمیر، نگهداری و خدمات پس از فروش فعال می‌شوند.
آیا برای همه واگن‌ها قابل‌استفاده است؟
این طرح قابلیت نصب بر روی کلیه واگن‌ها و سالن‌های که در سراسر دنیا با عرض خط‌های مختلف تولید می‌شود را دارد و ما می‌توانیم به همه راه‌آهن‌های دنیا این خدمات را ارائه کنیم. حتی این طرح در جشنواره ریلی سوئیس در سال ۲۰۱۴ به‌عنوان ۲۰۰ طرح برتر معرفی شد که متأسفانه به دلایلی نتوانستیم آن را ارائه دهیم.
پس امکان عرضه‌ها به کشورهای دیگر بعد تولید انبوه آن وجود دارد؟
بله
آیا وزارت صنایع از شما حمایت خاصی کرد؟
خیر اصلاً به وزارت صنایع مراجعه نکردیم اما می‌خواهیم مراجعه کنیم و امیدواریم که از ما حمایت کنند.
آیا طرح خود را به کشورهای دیگر معرفی کرده‌اید یا سرمایه‌گذاری برای آن اعلام آمادگی کرده است؟
در سال‌های قبل دریکی از نمایشگاه‌ها یکی از شرکت‌های ایتالیایی پیشنهاد خرید این طرح را مطرح و خواستار مطابقت این طرح با استانداردهای اروپایی شد، اما ترجیح دادیم که این اختراع در درجه اول برای کشورمان به کار گرفته و کشور از مزایای فروش آن در بازارهای خارجی برخوردار شود.
همچنین کشورهای دیگری مانند سوئیس نیز خواستار همکاری با ما شدند. بعد از ثبت این اختراع در ایران، ثبت اختراع آن را نیز در امریکا دنبال کردیم و در حال حاضر شرکت را در زیرمجموعه معاونت علمی فنی آوری قرار داده‌ایم و به سمت دانش‌بنیان شدن پیش می‌رویم.
در حقیقت ما اعلام کرده‌ایم که این قابلیت را داریم که در راستای حمایت از دولت برای اجرای اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید ملی هرجایی از صنعت ریلی نیاز به طراحی و ساخت قطعه‌ای باشد آن را طراحی و تولید کنیم. تاکنون ۳ طرح به شکل مکانیکی از سوی بخش خصوصی وابسته به صنعت ریلی به ما پیشنهادشده است که آن را انجام داده‌ایم و در مورد سایر طرح‌های پیشنهادی نیز در حال بررسی و مشاوره با طرف‌های مقابل هستیم.
همچنین در بسیاری از موارد نیز به بسیاری از شرکت‌های ریلی برای حل مشکلاتشان راهکار ارائه می‌دهیم.
آیا در تولیدات خودتان استانداردهای uic را رعایت می‌کنید؟
بله در کلیه تولیدات که توسط شرکت ما طراحی می‌شود استانداردهای uic را رعایت می‌کنیم. همچنین علاوه بر رعایت استاندارهای مذکور، استاندارهایی را بنا به نیاز زیر ساخت‌ها راه‌آهن کشور طراحی کرده و در طرح‌ها و نمونه‌های خودمان تعریف کرده‌ایم.
به عنوان مثال در برخی از مناطق و نواحی مشکلاتی وجود دارد که در استانداردهای کلی تعریف نشده است اما ما برای رفع این نیازها نیز استانداردهایی تعریف کرده‌ایم.
آیا سیستم‌های دیگری را نیز برای بهبود حمل‌ونقل ریلی در دست تهیه دارید؟
بله، چند سیستم دیگر نیز در دست طراحی و ساخت است که بعد از تکمیل، آن‌ها را به راه‌آهن معرفی می‌کنم. این سیستم در حال تحقیقات پایانی و نمونه‌سازی است که نیاز به حمایت جدی راه‌آهن دارد چنانچه حمایت صورت گیرد این سیستم برای رفع سانحه و جلوگیری از تشدید سانحه به کار می رود و خسارات سانحه را تا ۹۰ درصد کاهش می دهد. به‌محض خروج بوژی از ریل این سیستم آن را به ریل بازمی‌گرداند که در جلوگیری از حوادث بسیار مؤثر است.
همچنین طراحی سیتمی دیگر نیز در دست است که می‌تواند در حمل‌ونقل ریلی جهان با اقبال بالایی مواجه شود و آن سیستم برگردان بوژی بعد از خروج از خط با هر سرعت است.
