طرح هفته ایمنی در راهآهن
(همزمان با روز ایمنی حمل و نقل)
۷ تا ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۸
مقدمه
ایمنی یکی از مهم‌ترین اصولی است که به عنوان عاملی تاثیرگذار بر تامین سلامت و توانمندی نیروی انسانی از یک سو و عملکرد مناسب سازمان از سوی دیگر، مطرح است. از این رو، اتخاذ اصول، مقررات و تدابیر لازم و موثر، به منظور ارتقای ایمنی و پیشگیری از سوانح و حوادث همواره از اهمیت بسیاری برخوردار است.
امروزه، نگرشی پیشگیرانه نسبت به مسئله ایمنی وجود دارد که بر اساس آن، اقدامات نه به عنوان واکنشی پس از حادثه که به عنوان راهکارهای پیشگیرانه، پیش از هر حادثه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد؛ اقداماتی که با استفاده از روش‌های گوناگون، تمامی عناصر در زنجیره بروز حادثه را بررسی و ریشه‌یابی کرده، راهکارهای ممکن را ارزیابی، انتخاب و به مورد اجرا می‌گذارند. این امر نیازمند آن است که سلسله اقدامات برنامه‌ریزی شده و هدفمندی صورت گیرد که هدف آن ترویج فرهنگ ایمنی و نهادینه شدن آن در رفتار و تصمیمات مدیران و کارکنان باشد.
راهآهن سازمانی است که ایمنی بارزترین مشخصه آن است. توسعه حمل و نقل ریلی زمانی می‌تواند محقق شود که زیربناهای آن شامل بستر فنی، دانش انسانی و فرهنگ رفتاری بر مبنای اصول، به درستی مهیا شده باشد. این امر نیازمند مطالعه، هم‌اندیشی، شناسایی نقاط قوت و ضعف و در نهایت یافتن راهکارهای مناسبی است که در قدم بعدی بتوان با اتکا به یافته‌ها، از یک سو کارکنان سازمان را به توانمندی لازم رساند و از سوی دیگر، جامعه مخاطب را همراه و آگاه ساخت.
بر این اساس، هفته ایمنی فرصت مغتنمی است تا زمینه مناسبی را برای تبادل افکار و تجربیات صاحب نظران، کارشناسان و دست اندرکاران فراهم کرد تا بتوان با استفاده از تجارب پیشین و همچنین با آشنایی و بهره‌گیری از آخرین شیوه ها و دستاوردهای علمی و فنی، قدمی موثر در زمینه ارتقای ایمنی در سطح راه آهن برداشت.
از کارشناسان و همکاران محترم دعوت می‌شود تا مقالات و یافته های پژوهشی خود را تا تاریخ ۲۵ فروردین ۱۳۹۸ به آدرس saferail@rai.ir ارسال نمایند. از آثار برگزیده در همایش ایمنی راه آهن تقدیر خواهد شد.
رویکرد
بر اساس گزارش‌های غیر‌رسمی، طی ۱۰ سال گذشته، بیش از ۶۰ درصد حوادث رخ داده در راهآهن، به موجب خطای انسانی بوده است. این امر نشان‌دهنده آن است که توجه به نقش نیروی انسانی در افزایش و کاهش ایمنی در سطح راهآهن از ضرورت بسیار برخوردار است. با این وجود، عملکرد نیروی انسانی در ارتباط تنگاتنگ با «مدیریت» و «تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری» شکل می گیرد که در مجموع عناصر اصلی «فرهنگ سازمانی» را شکل می گیرند. فرهنگ سازمانی دربرگیرنده بینش و ماموریت سازمانی است که ارتباط سه گانه میان «نیروی انسانی»، «مدیریت» و تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری» را جهت می دهد. بر همین اساس، «فرهنگ سازمانی» ای که به ایمنی ارج می دهد، روابط ساختاری سازمانی را در تمامی سطوح معطوف به ارتقای ایمنی شکل می‌دهد. این مهم نیازمند آن است که تجارب پیشین به خوبی مورد توجه و کنکاش قرار گیرند و شناختی حاصل شود که به عنوان بخشی از فرهنگ سازمانی عمل نموده و منجر به ارتقای ایمنی در راه آهن شود.
با توجه به اهمیت «فرهنگ سازمانی» و نقش آن در «ارتقای ایمنی»، روابط عمومی راه آهن بر آن شده است تا در برگزاری هفته ایمنی، رویکرد متفاوتی را نسبت به سال‌های پیش اتخاذ نماید که بر اساس آن، از انجام اقدامات صرفاً تبلیغاتی و نمایشی پرهیز شده و بیش از هر چیز بر بعد آموزشی، علمی و فرهنگ‌سازی آن تاکید شود و به طور ویژه بر روی «فرهنگ سازمانی» متمرکز شود. بر این اساس، شعار «ایمنی در راه آهن، از تجربه تا فرهنگ» به عنوان شعار هفته ایمنی سال ۱۳۹۸ پیشنهاد می‌شود که تاکید آن بر ترویج بینش و ماموریت ایمنی در میان تمامی ارکان راه آهن است.
- اهداف طرح
ترویج بینش و ماموریت ایمنی در میان تمامی ارکان راه آهن - افزایش توجه مدیران به اهمیت نقش نیروی انسانی سازمان در ارتقای ایمنی و لزوم آموزش و توانمندسازی آنان به لحاظ دانش فنی، مهارت‌های شخصی و رفتار فرهنگی
- ارتقا و تقویت توانمندی آن دسته از کارکنان راهآهن که در حوزه‌های مختلف مربوط به ایمنی فعالیت می‌کنند
- آموزش و فرهنگ‌سازی درون سازمانی و ایجاد انگیزش جهت مشارکت و اقدام فعالانه و متعهدانه در زمینه ارتقای ایمنی
- بهره‌مندی از تجارب و شناسایی راهکارهای پیشگیری از سوانح ریلی به منظور کاهش سوانح ریلی و خسارات ناشی از آنها
- آشنایی با دیدگاهها، دستاوردها و تکنولوژی‌های نوین در امر ایمنی
- فرهنگ‌سازی در حاشیه خطوط در راستای افزایش آگاهی افراد، به منظور کاهش حوادث ریلی و افزایش خودمراقبتی
مخاطبان
- مسئولین، مدیران، تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران راهآهن
- کلیه کارکنان راهآهن با حوزه شغلی مرتبط با ایمنی
- دانشجویان و اساتید دانشگاه‌ها
- شرکت‌های حمل و نقل ریلی و خدمات وابسته
شرکت‌های دانش بنیان - ساکنان حاشیه خطوط ریلی
- مخاطبان عام شامل مسافران قطارها و …
زمان و مدت طرح
۷ اردیبهشت ماه در تقویم رسمی ایران، روز ایمنی حمل و نقل است. این طرح همزمان با هفته ایمنی از شنبه ۷ اردیبهشت تا جمعه ۱۳ اردیبهشت، به مدت یک هفته برگزار می شود.
ارکان اجرایی طرح
ارکان اجرایی این طرح شامل «شورای سیاست‌گذاری»، «کمیته علمی» و «کمیته اجرایی» است که به ترتیب مسئولیت «تعیین سیاست‌های کلی هفته ایمنی»، «تعیین محتوا و موضوعات مبتنی بر سیاست‌های تعیین‌شده» و «اجرای برنامه‌ها» را برعهده دارند. هماهنگی این ارکان، انسجام، هدفمندی و موفقیت طرح را تضمین می‌کند. اعضا و وظایف ارکان اجرایی به ترتیب ذیل بیان می‌شود.
کمیته سیاست گذاری
رییس کمیته: آقای مهندس حسین عاشوری، قائم‌مقام محترم مدیر‌عامل راهآهن
دبیر کمیته: جناب آقای خسرو رشیدی، مدیر کل محترم ایمنی و نظارت بر شبکه
اعضا: جناب آقای دکتر جبارعلی ذاکری ریاست محترم دانشگاه علم و صنعت، جناب آقای بابک احمدی معاون محترم بهره برداری و بازرگانی، جناب آقای مازیار یزدانی معاون محترم فنی و زیربنایی
جناب آقای میرحسن موسوی معاون محترم مسافری، جناب آقای نوراله بیرانوند معاون محترم تامین سرمایه و اقتصاد حمل و نقل، جناب آقای محمدرضا نصرت‌نظامی معاون محترم توسعه مدیریت و منابع، جناب آقای مجتبی تفقدی معاون محترم ناوگان، جناب آقای غضنفر فولادی رییس محترم کمیسیون عالی سوانح، جناب آقای سیدمجید افتخاری مدیرکل محترم دفتر تنظیم گری ضوابط و مقررات، جناب آقای صادق سکری مدیرکل محترم روابط عمومی،
طبق آیین نامه اجرایی شامل:
تعیین اهداف و سیاست‌های برگزاری هفته ایمنی
تعیین حوزه‌ها و موضوعات مورد توجه
نظارت بر هماهنگی اقدامات با اهداف و سیاست‌گذاری‌های تعیین‌شده با برگزاری جلسات منظم با دبیران تخصصی و اجرایی
کمیته علمی
رییس کمیته: آقای دکتر جبارعلی ذاکری، رییس محترم دانشکده راه آهن دانشگاه علم وصنعت
دبیر کمیته: جناب آقای دکتر مرتضی باقری، استادیار محترم دانشکده راهآهن دانشگاه علم و صنعت
اعضا: جناب آقای مازیار یزدانی معاون محترم فنی و زیربنایی، جناب آقای نوراله بیرانوند معاون محترم تامین‌سرمایه و اقتصاد حمل و نقل، جناب آقای دکتر محمدعلی رضوانی بابکی، عضو محترم هیئت علمی دانشکده راه آهن دانشگاه علم و صنعت، جناب آقای دکتر مرتضی اسماعیلی، عضو محترم هیئت علمی دانشکده راه آهن دانشگاه علم و صنعت، جناب آقای خسرو رشیدی مدیرکل محترم ایمنی و نظارت بر شبکه، جناب آقای صادق سکری مدیرکل محترم روابط عمومی، جناب آقای سید علیرضا سید‌وکیلی مدیرکل محترم دفتر مهندسی حمل و نقل، جناب آقای وحید علی قارداشی مدیرکل محترم دفتر مهندسی نظات و تاسیسات زیربنایی، جناب آقای مجید خان‌آبادی مدیرکل محترم دفتر مهندسی و نظارت ناوگان، سرکار خانم زهرا قیومی سرپرست محترم مرکز توسعه، آموزش و فن‌آوری، جناب آقای اکبر سعادت، مدیر محترم پروژه های طرح های جامع ایستگاهی
طبق آیین نامه اجرایی شامل:
تعیین سرفصل‌های موضوعی برای فراخوان مقالات
تعیین شاخص‌های داوری مقالات
تعیین داورها و داوری مقالات
تعیین موضوع‌های کارگاه‌ها متناسب با اهداف و سیاست‌های تعیین‌شده
تعیین مربی کارگاه‌ها
تهیه محتوای آموزشی کارگاه‌های آموزشی
تهیه شاخص‌های ارزیابی مناطق
تعیین داوران و داوری مناطق
تعیین موضوعات مورد نظر مستندسازی، محتواهای رسانه‌ای و تبلیغاتی
کمیته اجرایی
رییس کمیته: جناب آقای صادق سکری مدیر کل محترم روابط عمومی
اعضا: جناب آقای خسرو رشیدی مدیرکل محترم ایمنی و نظارت بر شبکه، جناب آقای سیدمحمدمهدی شریفی مدیرکل محترم امور رفاهی و سلامت، جناب آقای عابدین هادی‌نژاد مدیرکل محترم راهآهن تهران، جناب آقای علی کاظمی‌منش مدیرکل محترم برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری، جناب آقای مهدی آمره مدیرکل محترم ارتباطات و علائم الکتریکی، جناب آقای سید‌محمد موسوی مدیرکل محترم خط وسازه‌های فنی، جناب آقای مرتضی جعفری مدیرکل محترم سیر و حرکت
طبق آیین نامه اجرایی شامل:
برنامه‌ریزی، پیگیری و نظارت بر اجرایی شدن برنامه‌ها
سرفصل برنامه‌های پیشنهادی
- برگزاری همایش علمی-کاربردی راهآهن و ایمنی (مقالات علمی، تجربیات شخصی، پانل های علمی آموزشی، کارگاه‌های آموزشی، نمایشگاه کتب تخصصی و تقدیر از برگزیدگان بخش های رقابتی طرح)
- برگزاری گردهمایی نوآوران ارتقای ایمنی در راه آهن
- تور ایمنی: بازدید مدیران و کارشناسان از مراکز صنعتی با تاکید بر جنبه‌های ایمنی کار
- برگزاری مانور ایمنی در تمامی مناطق راهآهن
- انتخاب مناطق و همکاران برتر و اهدای جام ایمنی
- فراخوان تجربیات و خاطرات ایمنی همکاران راهآهن
- گردهمایی روسای ایمنی مناطق راه آهن
- انتخاب مناطق برگزیده از نظر شاخص های ایمنی
- برنامه ویژه مدارس حاشیه خطوط
- اقدامات رسانه‌ای (خبری، انتشاراتی و تبلیغاتی، ساخت مستند تلویزیونی و حضور در برنامه خندوانه)
- برپایی نمایشگاه ایمنی و بهداشت کار و زندگی
- برپایی نمایشگاه کتب تخصصی ایمنی در راه آهن
برگزاری نمایشگاه کتب تخصصی حمل و نقل ریلی
محورهای اصلی هفته ایمنی در راهآهن
نقش عوامل انسانی در ارتقای ایمنی ریلی:
- نقش عوامل انگیزشی در ارتقای عملکرد ایمنی نیروی انسانی
- خستگی و ساعات کار مامورین عملیاتی
- نقش عوامل انسانی و ارگونومی در بروز و پیشگیری از سوانح
- نقش فرهنگ ایمنی در کاهش حوادث
- طراحی استانداردهای روان‌شناختی مشاغل عملیاتی برای جذب نیرو‌های جدید و ارزیابی روان‍شناسی دوره‌ای پرسنل موجود
- تهیه برنامه فصلی راهبری قطارها و تاثیر آن بر ایمنی
نقش سامانه‌های مدیریتی ایمنی، زیر‌ساخت، ناوگان و بهره‌برداری در ایمنی حمل و نقل ریلی:
- سامانه (SMS) سیستم مدیریت ایمنی
- سامانه نت (RAMS) بیس روسازی خط
- سامانه نت (RAMS) بیس ناوگان
- سامانه (TRMS ) مدیریت نگهداری خط
- سامانه (NDMS ) مدیریت مخاطرات طبیعی و نقش آن در ایمنی حمل و نقل
ساختار سازمانی، سیاست‌ها، استاندارها و مقررات در حوزه ایمنی ریلی:
- روش‌های عارضه‌یابی، بازنگری و بروز‌رسانی مقررات و استاندارها
- بررسی مقررات و استانداردهای ایمنی در راه‌آهن‌های پیشرو
- اصول مهندسی تغییرات در تدوین و بازنگری مقررات و استاندارها
- کارکرد ساختارهای سازمانی در ارتقای عملکرد ایمنی سازمان
- ساختار بهینه سازمانی بهینه در ستاد و مناطق
جایگاه مناسب برای ارکان سه‌گانه رگولاتوری ایمنی، رسیدگی و تحلیل حوادث و نظارت بر ایمنی - ضوابط ایمنی پیمانکاران و ساختار پیوست ایمنی
نقش هوشمند سازی و فناوری‌های نوین در ارتقای ایمنی ریلی:
- روش‌های نوین در مدیریت بازرسی ایمنی
- داده‌کاوی و ایمنی
- بررسی مشکلات سیستم سرعت‌نما و ثبت سرعت
- فناوری و نقش موثر آن بر ایمنی امور زیربنائی
- فناوری و نقش موثر آن بر ایمنی ناوگان ریلی
- اینترنت اشیا و نقش آن در ایمنی
- هوشمند‌سازی برنامه گراف حرکت قطارها در راستای ارتقای ایمنی
مخاطرات طبیعی و نقش آن در ایمنی حمل و نقل ریلی:
- سیستم تشخیص و هشدار مخاطرات طبیعی
- راهکارهای مقابله با مخاطرات حوادث طبیعی (شن‌های روان، سیل، زلزله، فرونشست زمین و…)
- مدیریت بحران‌های طبیعی
- مانیتورینگ پل‌ها، ترانشه‌ها و ارتفاعات ناپایدار
پایش، تحلیل و مستندسازی سوانح:
– روش‌های نوین تحلیل حوادث
– افزایش کارایی عملکرد در مستند سازی سوانح
-پایش و تحلیل آماری حوادث و شبه‌حوادث
– روش‌های ارزیابی عملکرد در تحلیل و مستندسازی حوادث
مدیریت نظام‌مند بحران:
نقش سامانه‌های فرماندهی در مدیریت بحران
طرح‌های عملیات مدیریت بحران
طراحی مانورهای آمادگی و مقابله
روش‌های سنجش و ارزیابی عملکرد مدیریت بحران
امداد و نجات و جمع‌آوری سوانح
ایمنی محیط کار:
ایمنی حریق
سنجش خطر‌پذیری محیط کار
عوامل محیطی موثر بر ایمنی (صدا ، نور ، ارتعاش )
حمل کالاهای خطرناک:
مقررات و استاندارهای حمل کالاهای خطرناک
موانع عدم اجرای مقررات حمل و نقل کالاهای خطرناک در راهآهن ایران
ارزیابی ریسک حمل و نقل کالاهای خطرناک
ارزیابی توان‌سنجی مقابله با پیامدهای حوادث کالاهای خطرناک
مدیریت مقابله و مهار کالاهای خطرناک از کنترل خارج شده
بازرسی و ممیزی حمل کالاهای خطرناک
ایمنی گذرگاه‌ها و حاشیه خطوط:
ضوابط تبدیل گذرگاه‌ها (غیر‌مجاز به مجاز، بدون راه‌بند به راه‌بند و غیر همسطح)
ارزیابی ریسک گذرگاه‌های همسطح
هوشمند‌سازی گذرگاه‌ها
ارتقای فرهنگ ایمنی در حاشیه خطوط راهآهن
مدیریت ایمن عبور
تحلیل ایمنی گذرگاه‌ها
شاخص ریسک گذرگاه‌ها
