چشمانداز توسعه روابط اقتصادی دو کشور ایران و ترکیه برای مبادلات تجاری ۳۰ میلیارد دلاری تنظیم شده و مسئولان معتقدند تحقق این هدف، نیازمند توسعه زیرساختهای حملونقل و شبکه ریلی در دو سوی مرز است. افزایش همکاریهای ریلی ایران و ترکیه در راستای رسیدن به همین هدف، در دستور کار دو کشور قرار گرفته است.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، براساس آنچه بهتازگی در مذاکرات دو طرف مطرح شده، ایران برای جذب سرمایهگذاری ترکها در برخی پروژههای ریلی خود اعلام آمادگی کرده است. ساخت خط ریلی مشترک جدید بین دو کشور نیز از محورهای همکاریهای مشترک دو کشور است که مطالعات آن از سالهای گذشته آغاز شده و دو طرف بر سر آن اتفاقنظر دارند. با توجه به روابط تجاری ایران و ترکیه، توسعه همکاریها و زیرساختهای ریلی مشترک بین دو کشور برای دو طرف از اهمیت ویژهای برخوردار است.
به گزارش گسترش تجارت، حملونقل ریلی چه در بخش توسعه ناوگان و تجهیزات و چه در بخش ارتقا و توسعه خطوط ریلی، از اولویتهای دولت یازدهم بوده و در دولت دوازدهم هم قرار است همین نگاه ادامه داشته باشد. در این زمینه از جمله اقدامات مهم انجام شده در چند سال گذشته، تلاش دولت برای تقویت و افزایش همکاریهای ریلی با همسایگان است؛ همکاریهایی که هم افزایش و توسعه خطوط مشترک و هم همکاری در پروژههای ریلی را شامل میشود.
ترکیه بهعنوان کشوری که با ایران در شمال غربی، مرز مشترک دارد، از جمله همسایگانی است که روابط تجاری و اقتصادی کشورمان با آن، ظرفیت بسیار بالایی برای توسعه دارد و در این زمینه، توسعه راههای مشترک با محوریت حملونقل ریلی و نیز همکاریهای ریلی در سایر بخشها اهمیت ویژهای دارد.
در راستای توسعه این همکاریها، به تازگی هیات عالیرتبهای از راهآهن ایران برای دیدار و مذاکره با همتایان ترک خود درباره آخرین همکاریهای ریلی میان دو کشور و راههای توسعه این همکاریها، به این کشور سفر کردند.
براساس آنچه درباره این مذاکرات منتشر شده، افزایش خطوط مواصلاتی ریلی و اتصال آن به خطوط پرسرعت، از برنامههای توسعهای برای افزایش مبادلات و همکاریهای اقتصادی و تجاری دو کشور است.
جزییات همکاریهای ریلی جدید ایران و ترکیه
همکاری بخش خصوصی کشور ترکیه با راهآهن ایران در زمینه مطالعات و اجرای طرحهایی برای ارتقای بهرهوری ایستگاههای راهآهن پرتردد کشور، از محورهای مذاکرههای هیاتی است که بهتازگی به این کشور سفر کردهاند.
عباس نظری، معاون امور بینالملل راهآهن ایران درباره جزییات این همکاری به «گسترش تجارت» گفت: با ترکیه برای جذب سرمایهگذاری در توسعه برخی ایستگاههای راهآهن کشورمان مذاکره کردیم و در نظر داریم برای ارتقای ایستگاههای راهآهن تهران، مشهد، اهواز و قزوین، در صورت امکان از سرمایهگذاران این کشور استفاده کنیم. او توضیح داد: در نظر داریم ایستگاههای راهآهن بیان شده را به ایستگاههای چندمنظوره تبدیل کنیم که دارای هتل، مرکز خرید، رستوران، مکان تفریح و… باشد؛ ضمن اینکه فعالیتهای معمول ریلی را نیز انجام میدهد. این اتفاقی است که در بسیاری از کشورها افتاده و ایستگاههای قدیمی و بزرگ راهآهن در آنها تبدیل به ایستگاههای چندمنظوره شدهاند. به نظر میرسد بتوانیم در این زمینه با شرکت ترک که چنین پروژهای را در ایستگاه راهآهن آنکارا اجرا کرده، همکاری داشته باشیم.
این مقام مسئول در راهآهن افزود: در ایستگاه راهآهن آنکارا سالانه ۲میلیون نفر تردد دارند در حالیکه ما فقط در ایستگاه راهآهن مشهد، شاهد تردد سالانه بیش از ۱۰ میلیون نفر هستیم؛ بنابراین تبدیل این ایستگاه به یک ایستگاه چندمنظوره، بهطور قطع سودده خواهد بود. براساس آنچه مدیرکل امور بینالملل شرکت راهآهن میگوید، سرمایهگذاری ترکها در ایستگاههای راهآهن ایران در قالب قرارداد تیاودی (مطالعه، اجرا و بهرهبرداری) خواهد بود. بنابراین علاوه بر اینکه توسعه ایستگاههای ایران با سرمایه خارجی محقق خواهد شد، پس از پایان زمان قرارداد، بهرهبرداری از آن به ایران واگذار میشود. درواقع در این همکاری، شرکت راهآهن ایران فقط زمین را در اختیار سرمایهگذار قرار میدهد و سرمایهگذار نیز در بازه زمانی مشخصی، اصل و سود سرمایه را از محل بهرهبرداری از پروژه برداشت کرده و در پایان قرارداد، همه تاسیسات و زیرساختها به راهآهن واگذار میشود.
نظری یادآوری کرد: اگرچه درباره این طرح با ترکها مذاکره شده اما این پروژه ظرفیت حضور سرمایهگذاران داخلی و دیگر سرمایهگذاران خارجی را نیز دارد و در اجرای آن جدی هستیم.
قرارداد با «ارپ» لغو نشده است
آنچه نظری درباره توسعه ایستگاههای راهآهن کشور و تبدیل آنها به ایستگاههای چندمنظوره میگوید، یادآور قراردادی است که ایران دو سال پیش با شرکت فرانسوی «اَرِپ» منعقد کرد و براساس آن قرار بود ایستگاهای راهآهن مشهد، قم و تهران، بازآفرینی و بازطراحی شوند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا طرح جدید راهآهن برای توسعه ایستگاههای راهآهن با مشارکت ترکها، تداخلی با قرارداد راهآهن با شرکت ارپ ندارد؛ گفت: خیر.
براساس آنچه در قرارداد ایران با شرکت ارپ آمده، وظیفه این شرکت طراحی محیطی و فنی ایستگاههاست. درواقع این شرکت که یکی از طراحان بنام دنیا در حوزه طراحی ایستگاههای راهآهن است، طراحی جدیدی برای ایستگاهها ارائه میدهد. به گفته نظری، قرارداد راهآهن ایران و شرکت ارپ در حال اجراست.
ایجاد خط جدید ریلی ایران و ترکیه
آنطور که نظری میگوید، ایجاد مسیر ریلی جدید بین ایران و ترکیه در مرز بازرگان، از دیگر برنامههای مشترکی است که دو کشور دارد و در آخرین دیدار، درباره آن مذاکره شده و مطالعات ساخت آن پیشتر انجام شده است. به گفته مدیرکل امور بینالملل راهآهن، با توجه به اینکه مشکل خط ریلی فعلی ایران- ترکیه، وجود دریاچه وان در مسیر است، خط ریلی جدید از سمت مرز بازرگان ساخته خواهد شد.
فرصتی برای توسعه
به گزارش گسترش تجارت، ترکیه در چند سال گذشته خطوط ریلی خود را گسترش داده است. ایجاد خطوط پرسرعت آنکارا- اسکیشهیر، آنکارا- قونیه و آنکارا- استانبول از مهمترین پروژههای حملونقل ریلی ترکیه در چند سال گذشته بوده است. یکی دیگر از دستاوردهای ترکیه در صنعت ریلی، سرعت بخشیدن به خصوصیسازی در این صنعت و حرکت همگام با معیارهای اروپاست. در سند چشمانداز ۲۰۲۳ ترکیه، اهدافی مانند افزایش خطوط راهآهن این کشور به ۲۶ هزار کیلومتر، ایجاد ۲۳ ایستگاه قطار پرسرعت پیشبینی شده است. راهآهن ایران در تلاش است برای توسعه ترانزیت ریلی خود و تشویق کشورهای همسایه برای بهرهگیری از ظرفیتهای خطوط ریلی کشورمان، با ایجاد تسهیلات لازم نسبت به جذب بار و مسافر از کشورهای همسایه از جمله ترکیه اقدام کند که در این زمینه میتوان به اقداماتی مانند اعمال تخفیف در محاسبه نرخ حمل کانتینرهایی که از مسیر ترکیه به پاکستان حمل میشوند و تخفیفهای پلکانی برای ترانزیت پنبه، گندم و کود کشورهای حوزه قفقاز از مسیر سرخس اشاره کرد. با توجه به توسعه صنعت ریلی ترکیه در چند سال گذشته و چشماندازی که برای این صنعت در نظر گرفته شده، همکاری ریلی این کشور با ایران، فرصت مناسبی برای توسعه به شمار میرود.