به گزارش صمت، ایده راه‌اندازی قطار بین ایران و افغانستان به حدود ۱۷ سال پیش برمی‌گردد و کلنگ ساخت خط‌آهن مشترک ۱۹۰ کیلومتری در سال ۸۵ با حضور مسئولان دو کشور به زمین خورد. با این حال این پروژه همچنان به سرانجام نرسیده است و با اینکه ایران کار خود را در این پروژه به پایان رسانده، کار در خاک افغانستان به کندی پیش می‌رود.
با طولانی شدن روند ساخت خط‌آهن مشترک ایران- افغانستان و تغییر مسئولان و فراموشی توافق‌های پیشین، تفاهمنامه‌های جدید جای قدیمی‌ها را گرفتند. به عنوان مثال تفاهمنامه همکاری در زمینه راه‌اندازی قطار باری مشترک، ۲ سال پیش میان مدیرعامل شرکت راه‌آهن ایران و همتای افغانستانی او در تهران به امضا رسید.
امیدواری ایران به اتمام کار تا پایان سال
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل می‌گوید پروژه ریلی ایران- افغانستان به مرحله پایانی رسیده و به احتمال زیاد تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد.
خیرالله خادمی در پاسخ به صمت با بیان اینکه ساخت ۳ قطعه سهم ایران در پروژه راه‌آهن خواف- هرات به پایان رسیده و فقط یک قطعه پروژه در خاک افغانستان باید ساخته شود تا راه‌آهن به بهره‌برداری برسد، گفت: ما امیدوار به نهایی شدن کار تا پایان سال هستیم، با این حال همه چیز به افغانستان بستگی دارد که چگونه کار باقیمانده را پیش ببرد.
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل با اشاره به تکمیل پروژه بین‌المللی خواف- هرات تا نقطه صفر مرزی در ایران گفت: در صورت برقراری شرایط مناسب امنیتی در افغانستان و تامین منابع مالی لازم، خط ۱۳۹ کیلومتری که ایران در این پروژه ساخت آن را به عهده داشته و بخشی از آن در خاک افغانستان است، به بهره‌برداری می‌رسد.
علت کندی کار در افغانستان
مشکلات مالی از مهم‌ترین عوامل متوقف ماندن کار ساخت خط‌آهن مشترک ایران- افغانستان از سوی این کشور بوده است. براساس سخن معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، افغانستان در تامین سرمایه لازم برای این پروژه مشکلاتی داشت که موجب تاخیر در اجرای کار شده است.
عباس خطیبی به صمت گفت: مسائل مالی موجب شد افغانستان نتواند همپای ایران کار ساخت این پروژه را در خاک خود دنبال کند و به همین دلیل پروژه هنوز کامل نشده است.
وی افزود: به تازگی این کشور مذاکره با برخی کشورها در زمینه تامین منابع مالی انجام داده و به ما اعلام کرده است اگر منابع مالی تامین شود، در مدت یک تا ۱.۵ سال این پروژه را می‌تواند کامل کند.
وام ۶۰ میلیون دلاری ایتالیا
در سال‌های گذشته، افغانستان نبود بودجه را عامل اصلی متوقف ماندن کار ساخت قطعه ۶۰ کیلومتری از پروژه اتصال ریلی این کشور به ایران اعلام کرده بود اما به تازگی شرایط فاینانس خارجی این پروژه فراهم شده است.
به گزارش فارس به نقل از بی‌بی‌سی، موافقتنامه وام طولانی مدت ایتالیا برای اجرای خط‌آهن خواف- هرات به مبلغ ۶۵ میلیون یورو ازسوی مجلس نمایندگان افغانستان تصویب شد تا برای ساخت بخش چهارم پروژه که در خاک افغانستان واقع شده است، استفاده شود.
محمد عظیم محسنی، رئیس کمیسیون مالی و بودجه مجلس نمایندگان افغانستان با بیان اینکه این وام بلندمدت با اکثریت آرا به تصویب رسیده است، ادامه داد: این وام در ۳ قسط در اختیار دولت افغانستان قرار خواهد گرفت و افغانستان برای بازپرداخت آن ۴۰ سال زمان دارد.
محسنی تاکید کرد: این بودجه بعد از طی شدن مراحل ازسوی وزارت دارایی افغانستان در بررسی وسط سال در سند بودجه شامل خواهد شد. سال مالی در افغانستان از دی آغاز می‌شود و بودجه این کشور باید پیش از آن تصویب شود، اما طرح‌های جدید در بررسی وسط سال شامل بودجه می‌شود.
چندی پیش قرارداد طراحی و ساخت بخش نخست قطعه چهارم راه‌آهن خواف- هرات در کابل امضا شد که یک شرکت قزاقستانی مسئولیت اجرای آن را بر عهده گرفت.
بخش نخست قطعه چهارم این پروژه به طول ۴۳ کیلومتر از شهرستان‌های غوریان، زنده‌جان و انجیل ولایت هرات عبور می‌کند. براساس برنامه دولت افغانستان، این طرح در مدت ۱۶ ماه تکمیل خواهد شد و هزینه ساخت آن بیش از ۵۸.۵ میلیون دلار اعلام شده که حکومت افغانستان آن را تامین می‌کند.
آخرین وضعیت پروژه
براساس اعلام شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، ۱۳۹ کیلومتر از خط‌آهن خواف- هرات را ایران می‌سازد که به ۲ بخش درون مرزی به طول حدود ۷۷ کیلومتر و بخش برون‌مرزی حدود ۶۲ کیلومتر تقسیم می‌شود و کار اجرایی دو قطعه آن در خاک ایران تا شمتیغ در مرز مشترک دو کشور، از سوی ایران به پایان رسیده است.
بخش دوم شامل قطعه ۶۲ کیلومتری در خاک افغانستان است که در واقع قطعه سوم پروژه بوده و درحال‌حاضر کار ریل‌گذاری و ساخت ایستگاه آن به پایان رسیده است.
بنا به اعلام این شرکت، برخی مشکلات امنیتی در خاک افغانستان کار ساخت این قطعه از سوی ایران را با تاخیر روبه‌رو کرد، با این حال اکنون همه ۱۳۹ کیلومتر تعهد ایران در این پروژه به پایان رسیده و بهره‌برداری کامل از این خط‌آهن در گرو به پایان رسیدن کار در خاک افغانستان است. هزینه ساخت این پروژه از محل بودجه کمک به افغانستان در سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ تامین شده است.
بنا به اعلام شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل، درحال‌حاضر با توجه به کامل نشدن مسیر، اگر فقط فازهای ایرانی به بهره‌برداری برسد، می‌توان از خواف تا ایستگاه جونو در افغانستان را با قطار طی و پس از آن از جاده جونو به هرات به طول حدود ۶۰ کیلومتر استفاده کرد.
جزییات مسیر خط‌آهن خواف- هرات
راه‌آهن خواف-هرات در ایران از راه‌آهن سنگان- تربت حیدریه در نزدیکی ایستگاه خواف در استان خراسان رضوی آغاز شده و در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی ادامه می‌یابد.
این مسیر ریلی با عبور از جاده تایباد- خواف و جاده معدن سنگان (به صورت زیرگذر) در ادامه از ارتفاعات خواجه انجیر عبور می‌کند و به مرز شمتیغ می‌رسد.
طول این مسیر در داخل ایران حدود ۷۷ کیلومتر و دارای ۴ ایستگاه در سنگان، میوتک، خوشابه و شمتیغ است.
