به گزارش ریل‌نیوز به نقل از ایرنا، صرف بیش از یک میلیارد دلار برای توسعه بندر شهید بهشتی چابهار زمانی به نتیجه نهایی می رسد که راه و راه آهن آن تکمیل و رفت و آمد و انتقال کالا به سهولت انجام شود، راه آهن نقش مهمی در توسعه سیستان و بلوچستان دارد به همین سبب محور ریلی چابهار- زاهدان- مشهد- سرخس به‌طول ۱۳۵۰ کیلومتر به عنوان طولانی‌ترین محور ریلی در دست ساخت ایران در کنار راهبردهای ترانزیتی ، اقتصادی و بین المللی بندر چابهار به اجرا در آمده و دارای نقش و اهمیتی ویژه است.
گرچه هدف اصلی ایجاد راه آهن تسهیل حمل ونقل است اما تأثیرات شگرفی بر توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی فضاهای شهری در سراسر کشور برجای می گذارد. نقش راه‌آهن در جنگ جهانی دوم مانند پل ورسک که کشورهای پیروز آن را پل پیروزی خواندند، در مناسبات سیاسی کشورهای مختلف با ایران و در آغاز تحولات صنعتی و مدرن شدن غیرقابل انکار است. راه آهن ایران تأثیر مهمی بر توسعه یک منطقه چندفرهنگی داشته چرا که موجب ارتباط اقوام ترکمن، مازنی، کرد، لر، عرب و بلوچ شده است.
از تأثیرات دیگر راه آهن ایجاد توسعه و توازن منطقه‌ای در ایران است، زیرا در مناطق وسیعی که پیش از آن امکان دسترسی وجود نداشت یا به سختی امکان پذیر بود، راه آهن زمینه ساز توسعه اقتصادی، تجاری و فرهنگی شد. چنانکه در مناطق کوهستانی و کویری به پویایی و سازندگی کمک شایانی کرد و مناطق طبیعی را قابل دسترس و آماده ایجاد استقرارگاهی انسانی و تفریحی ساخت.
پس از پیروزی انقلاب و استقرار نظام اسلامی در کشور ساخت خطوط ریلی مسیر جدیدی را آغاز کرد دیگر از حضور قدرت‌های جهانی در ایران برای رسیدن به اهدافشان خبری نبود، برای رسیدن به بخشی از آرمان ها و اهداف انقلاب و رساندن جمهوری اسلامی به ابعاد توسعه، گسترش راه آهن به شکل جدی در کشور در دستور کار قرار گرفت و با جدیت توسعه پیدا کرد.
و اما سیستان و بلوچستان و مسیر طی شده در توسعه راه‌آهن
در سالهای ۱۲۹۷ و۱۲۹۸ (۱۹۱۸-۱۹۱۹ میلادی ) اواخر جنگ جهانی اول، انگلیسی ها به منظور گسترش نفوذ نظامی و استعماری خود در قاره آسیا و شبه قاره هند با ساخت خط ریلی به طول ۶۰۰ کیلومتر از کویته پاکستان به سمت زاهدان در مدت کمتر از ۲ سال برای نخستین بار راه آهن را به سیستان و بلوچستان آوردند این راه آهن تنها خط عریض دنیاست که علاوه بر نگهداری سنتی به دلیل عرض یکهزار و ۶۷۶ میلیمتری به آن عریض گفته می شود و با ادوات سنتی و قدیمی کار می‌کند.
خط ریلی میرجاوه که از کویته پاکستان شروع شده و تا زاهدان از حدود ۲۰ ایستگاه راه آهن عبور می کند قرار بود تا سرخس ادامه یابد و از آنجا مهمات را به شوروی منتقل کنند اما به دلایلی این خط راه‌آهن مسکوت ماند و به خطی تجاری تبدیل شد.
۱۷ خرداد ۱۳۸۸ بود که خط راه‌آهن کرمان- زاهدان افتتاح و این ایستگاه به راه‌آهن سراسری متصل شد شاید گفت این اولین اقدام ملی در جهت توسعه راه آهن در سیستان و بلوچستان محسوب می شود.
دیری نگذشته که زمزمه ها و اقدامات عملی به سمت محور ریلی چابهار- زاهدان- سرخس در ۲ قطعه آغاز شد که قطعه اول این طرح به‌طول ۶۱۰ کیلومتر چابهار را به زاهدان و به شبکه ریلی کشور تا مرز میلک(مرز مشترک ایران و افغانستان) متصل می‌کند؛ قطعه دوم از زاهدان به سمت خراسان ادامه می یابد خط ریلی چابهار – زاهدان – میلک – سرخس در مجموع یکهزار و ۶۴۰ کیلومتر طول دارد.
اوایل تیرماه امسال با حضور وزیر راه و شهرسازی عملیات ریل‌گذاری راه‌آهن زاهدان – چابهار شروع شد. طبق برنامه‌ریزی‌ها ریل‌گذاری ۱۵۰ کیلومتر از این محور تا پایان سال انجام خواهد شد. طول این خط ۶۲۸ کیلومتر و عرض آن ۷ متر است که حدود ۶۰ درصد عملیات زیرسازی آن انجام شده و سرعت طراحی برای قطار مسافری در این خط۱۶۰ کیلومتر و قطار باری ۱۲۰ کیلومتر در نظر گرفته شده است همچنین تعداد ایستگاه‌های در مسیر ۳۴ دستگاه خواهد بود.
راه‌آهن چابهار به زاهدان از ابعاد مختلف دارای اهمیت است بطوریکه معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: تزریق ۳۰۰ میلیون یورو به پروژه راه آهن زاهدان- چابهار آنهم در شرایط فعلی بودجه‌ای کشور اقدام بی نظیری است.
منصور بیجار افزود: راه آهن چابهار – زاهدان از چابهار آغاز شده و با عبور از شهرستان‌های نیکشهر، ایرانشهر و خاش به زاهدان و در نهایت ایستگاه آخر میلک متصل می شود که منجر به اتصال ریلی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آبهای آزاد جنوب از طریق کشورهای افغانستان و ترکمنستان خواهد شد.
توجه به راه آهن سیستان و بلوچستان و اولویت قراردادن آن نشان از اهمیت یک پروژه ملی است پروژه‌ای که قرار است یکی از بنادر با اهمیت ایران را به مرزهای تجاری متصل کند.
توسعه ریلی، توسعه بنادر
در نگاه اول راه آهن برای سیستان و بلوچستان وتوسعه سواحل مکران بسیار ضروری است با ایجاد زیرساخت‌های دریایی، بندری، ریلی، جاده‌ای و گردشگری به خصوص در زمینه حمل نقل دریایی و ترافیک بار و کالا، سواحل مکران به یک قطب جهانی در حوزه‌های اقتصاد و گردشگری دریایی تبدیل خواهد شد و این همان استفاده حداکثری از ظرفیت ترانزیت بین المللی و ایجاد فرصت‌های شغلی و سودآوری دو چندان است.
برای روشن شدن این موضوع به سراغ مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان رفتیم.
بهروز آقایی در این نشست به خبرنگار ایرنا گفت: افتتاح راه‌آهن چابهار- زاهدان علاوه بر پیوند کشورهای حوزه دریای عمان، اقیانوس هند و شرق آفریقا به کشورهای عضو CIS، روسیه و شرق اروپا ظرفیت ۸۰ میلیارد دلاری برای ترانزیت کالا ایجاد می‌کند.
مدیر کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان افزود: این مسیر در کاهش هزینه‌های کالایی کشور موثر خواهد بود به شکلی که بیش‌از ۱۵ میلیون تن از کالاهای وارداتی و صادراتی کشور که امروز به دلیل نداشتن ریل از مسیرهای دیگر انجام می‌شود ضمن رقابت پذیر کردن در عرصه بین المللی هزینه‌های توزیع در محور شرق از جنوب شرق تا شمال شرق را کاهش خواهد داد.
شرط عملیاتی شدن یکی از اصلی ترین و مهم ترین بنادر ایران ریل است؛ عمده بارهای ترانزیتی، وارداتی و صادراتی ایران ، آسیای میانه و افغانستان به‌دلیل تناژ بالا و طی مسافت طولانی اصطلاحا ریل‌پسند و به‌صرفه است در واقع می شود گفت بدون وجود ریل اهمیت تجاری بنادر نیز نادیده گرفته می شود.
مطلوبیت مزیت چابهار با راه آهن و بزرگراه است
استاندار سیستان و بلوچستان گفت: دولت بیش از یک میلیارد دلار برای توسعه بندر شهید بهشتی هزینه کرده است و مطلوبیت بهره گیری از مزیت این بندر با راه آهن و بزرگراه است.
احمدعلی موهبتی افزود: این پروژه در هشت قطعه و با مبلغ اولیه ٢ هزار و ۴١ میلیارد تومان در حال اجراست و تاکنون کل پروژه ۴۳ درصد پیشرفت، زیرسازی کل پروژه ۵۹ درصد، زیرسازی مسیر چابهار – ایرانشهر ۷۴ درصد و زیرسازی ایرانشهر – زاهدان ۳۲ درصد و تاکنون پیشرفت مالی پروژه ۳۸ درصد بوده است.
نماینده شرکت حمل و نقل و زیرساخت وزارت راه در پروژه راه آهن چابهار- زاهدان گفت: بیش از یکهزار و ۶۰۰ میلیارد تومان برای پیشرفت حدود ۴۳ درصدی خط ریلی چابهار- زاهدان هزینه شد که این خط در آینده نزدیک آماده افتتاح و بهره برداری می‌شود.
احمد نوذری به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: خط ریلی چابهار – زاهدان – میلک – سرخس در مجموع یکهزار و ۶۴۰ کیلومتر طول دارد که ۶۱۰ کیلومتر آن از چابهار تا زاهدان و با احتساب خطوط فرعی ۷۳۰ کیلومتر است.
نماینده شرکت حمل و نقل و زیرساخت وزارت راه و شهرسازی در پروژه راه آهن چابهار- زاهدان گفت: در این پروژه ۳۴ ایستگاه ۹۰۰ تا یکهزار و ۷۰۰ متر مسافری و باربری، ۱۲۸ دستگاه پل بزرگ وکوچک و ۳۹ دستگاه تونل پیش بینی شده است.
راه آهن عامل تحول در حمل ونقل ریلی و فعالیت چند برابری بندرچابهار در تخلیه و بارگیری کالا
معاون استاندار سیستان وبلوچستان و فرماندار شهرستان ویژه چابهار نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: توسعه زیرساخت های حمل و نقل برای رونق اقتصادی از اولویت های دولت است که تلاش های زیادی را در این زمینه انجام داده است.
رحمدل بامری افزود: تکمیل طرح های توسعه ای نظیر راه آهن به توسعه حمل و نقل کمک شایانی می کند و جایگاه بندرشهید بهشتی را در حمل کالا به داخل کشور ارتقا می دهد.
وی با اشاره به اینکه چابهار نقش ملی و بین المللی در توسعه سیستان و بلوچستان دارد و ارتباط این منطقه با آب های آزاد زمینه توسعه را برای هر صنعتی فراهم می کند، خاطرنشان کرد: چابهار در آینده قطب تجارت و ترانزیت منطقه خواهد شد و باید هر چه سریعتر زیرساخت های آن در زمینه حمل و نقل فراهم شود.
فرماندار چابهار ادامه داد: پروژه راه آهن از طرح های ملی در حال اجراست که می تواند نقش مهمی در تحول اقتصادی سیستان و بلوچستان بویژه بندر بزرگ چابهار داشته باشد.
وی با قدردانی از تلاش دولت برای توسعه و آبادانی چابهار خاطرنشان کرد: تکمیل خط آهن چابهار- زاهدان- میلک – سرخس سبب ساخت حدود یکهزار کیلومتر بزرگراه و آزاد راه، ساخت فرودگاه بین المللی چابهار، راه اندازی خطوط مسافری دریایی با کشورهای همجوار مرزهای آبی حمل و نقل کالا و مسافر در جنوب سیستان و بلوچستان می شود.
به گزارش ایرنا، پروژه راه آهن چابهار – زاهدان – سرخس – مشهد یکی از طرح های مهم ملی درحال اجرا در سیستان و بلوچستان است که تکمیل و راه اندازی آن تحولات چشمگیری در ارتباطات تجاری کشورهای مختلف و توسعه و پیشرفت استان‌های جنوب شرق کشور ایجاد می کند.
پروژه اتصال خط آهن چابهار- زاهدان- مشهد به شبکه ریلی کشور از سال ۱۳۸۹ آغاز شده ولی به دلیل تخصیص نیافتن به موقع اعتبارات از پیشرفت قابل قبولی برخوردار نیست و تخصیص اعتبارات موردنیاز این طرح ملی نیازمند توجه ویژه دولت است.
این خط آهن که از ورودی شرقی بندر شهید بهشتی چابهار آغاز شده و به راه آهن بافق – مشهد متصل خواهد شد، در مسیر چابهار- ایرانشهر- زاهدان در حال ساخت است.
توسعه بندر چابهار و ارتقای ظرفیت تخلیه و بارگیری آن تا ۸.۵ میلیون تن ایجاب می کند که خط ریلی چابهار- زاهدان- میلک- سرخس هرچه سریعتر تکمیل شود تا تجار و سرمایه گذاران داخلی و خارجی با شوق و اشتیاق بیشتری در سیستان و بلوچستان حضور یابند و با سرمایه گذاری در این منطقه تحول بزرگی در صادرات و واردات و چرخه اقتصادی کشور ایجاد کنند.
رهبر معظم انقلاب و دولت تدبیر و امید توجه ویژه ای به توسعه زیرساخت های بندر چابهار دارند به طوری که پروژه های راه آهن و توسعه بندر شهید بهشتی با سرعت در حال انجام است.
هم اینک در اجرای پروژه راه آهن چابهار- زاهدان – مشهد (سرخس) نیروی انسانی بومی مشغول کار هستند و علاوه بر اجرای این طرح در روستاهایی که راه آهن از آنها عبور می کند ساخت مدرسه، زیرسازی و بازگشایی راه های ارتباطی برای محرومیت زدایی مناطق مختلف روستایی در دستورکار است که موجب رضایتمندی مردم محروم شده است.
خط ریلی چابهار – سرخس به صورت یک خطه و برای جابجایی کالا و مسافر در حال ساخت است.
این خط ریلی ۹۰ درصد برای جابجایی کالا و حدود ۱۰ درصد برای مسافر پیش بینی شده است. مسیر اصلی این خط ریلی از چابهار به زاهدان به طول ۶١٠ کیلومتر سال ۱۳۸۹ کلنگ زنی شد اما از سال ۱۳۹۲ به طور جدی درحال اجراست.
این خط ریلی با عبور از شهرستان‌های کنارک، نیکشهر، ایرانشهر و خاش در نهایت به زاهدان متصل شده و پس از آن برای ارتباط با کشورهای آسیای میانه به سرخس متصل می‌شود.
از اهداف اصلی این خط ایجاد کریدور ریلی شرق کشور، اتصال بندر تجاری، ترانزیتی، اقتصادی و گردشگری چابهار به شبکه ریلی کشور و کشورهای آسیای میانه، کمک به توسعه سواحل مکران، ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی سیستان و بلوچستان و اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آبهای آزاد است.
راه آهن چابهار- زاهدان- میلک – سرخس به عنوان اصلی ترین اولویت زیرساختی شرق کشور علاوه‌بر کسب منافع ملی حاصل از درآمدهای ترانزیتی، تاثیر مستقیمی بر اشتغالزایی و پیشرفت اقتصادی این نقطه از ایران اسلامی خواهد داشت.
ایجاد زیرساخت ریلی سبب دسترسی بهتر به معادن غنی استان شده و بهره‌برداری از آنها را مقرون به صرفه می کند، علاوه بر این مقدمات لازم برای سرمایه گذاری در زمینه فعالسازی ظرفیت معادن غنی شرق کشور فراهم می شود.
راه آهن و احیاء کشاورزی صادراتی
کشاورزی به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی هر کشور مطرح است چرا که مواد غذایی و کالاهای تولیدی در آن برای رفع نیازهای اولیه انسان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای رساندن مواد اولیه و انتقال محصولات تولیدی کشاورزی نیازمند ایجاد شبکه‌های ارتباطی و راه‌ها است. در گذشته رابطه بین کشاورزی و حمل و نقل کاملا ساده بود چون نیازهای اولیه و افراد تحت شمول بخش‌های کشاورزی محدود بود، بهتر است بگوییم هر منطقه وابسته به کشاورزی منطقه خود بود و کمتر به رساندن محصولات کشاورزی و صادرات و مسایل این‌چنینی به سایر نقاط کشور و جهان فکر می‌کرد.
فعالیت‌های اقتصادی کشاورزی در پی وجود شبکه متکامل و گسترده حمل و نقل مکان گزینی می‌شود اگر شبکه حمل و نقل در بخش کشاورزی شکل نگیرد کشاورزی نیز توسعه پیدا نخواهد کرد.
استعداد ویژه و سبقه تاریخی سیستان وبلوچستان در تولید محصولات کشاورزی بر کسی پوشیده نیست اما مسیر ریلی در این استان پهناور چنان طولانی مدت نیست که بگوییم محصولات این استان از مسیر حمل و نقل مناسب و زیر ساختی اصلی برای صادرات برخوردار بوده اند برای شناخت ابعاد این موضوع و نقش راه‌آهن در توسعه کشاورزی سیستان و بلوچستان معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا گفت: در مجموع ۵۱۰ هزار تن انواع محصولات باغی و بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن محصولات زراعی سالانه در سیستان و بلوچستان تولید می شود.
امان الله طوقی افزود: اگر در برنامه‌ریزی‌های تولید، بهره‌گیری از فرصت طلایی بوجود آمده در رساندن سریع محصولات از طریق راه آهن را مد نظر قرار دهیم آنگاه تاثیر آن بر اقتصاد کشاورزان سیستان و بلوچستان بخوبی مشهود خواهد بود البته بشرطی که مسوولان خطوط ریلی خود را دربطن کار قرار دهند.
باید دید رساندن چه محصولاتی دارای اهمیت صادراتی است و به عبارتی می تواند به عنوان برند سیستان و بلوچستان در جهان و کشورهای همسایه معرفی شود .
در این رابطه معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: حجم زیادی از انگور یاقوتی به عنوان زودرس‌ترین انگور کشور درکمتر از ۴٨ ساعت به دورترین بازار کشور به دلیل ماندگاری و کشش خوب این محصول خواهد رسید.
علاوه بر انگور یاقوتی که نگین محصولات کشاورزی سیستان و بلوچستان است محصولات جالیزی و صیفی نیز با رونق راه آهن از جایگاه خوبی در کشور برخوردار می‌شوند.
طوقی بیان کرد: این محصولات می توانند اقتصاد را متحول و از طریق راه آهن به راحتی در دسترس بازار کشور قرار گیرند.
خرما دیگر محصول گرانبهای بلوچستان با گردش مالی بسیار بالاو حجم تولید افزون بر ٢٣٠ هزار تن است که به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان این محصول با ایجاد راه آهن در مسیر توسعه صادراتی قرار خواهد گرفت.
وی به جایگاه مرزی سیستان و بلوچستان و نقش آن در توسعه تولید مواد پروتئینی به عنوان دغدغه این روزهای کشور اشاره کرد و گفت: این استان با توجه به جایگاه مرزی نقش بسزایی در تنظیم بازار گوشت کشور خواهد داشت و نقش راه آهن‌در این مسیر پر منفعت، حساس و ارزشمند خواهد بود.
محصولات گلخانه ای و بازارپسندی آنها در صادرات نیز با راه آهن جانی مضاعف خواهد گرفت.
طوقی در این رابطه تاکید کرد: توسعه کشاورزی در سواحل مکران بویژه در تولید محصولات کشاورزی در محیط‌های گلخانه‌ای وکنترل شده نیازمند یک مسیر ریلی ارزان و با برنامه است.
قصه خودکفاشدن موز در کشور و صادرات این محصول پر تقاضا نیز برکسی پوشیده نیست.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با اشاره به رتبه نخست این استان در سطح زیر کشت موز اظهار داشت: راه اندازی خط آهن چابهار، کمک قابل توجهی به انتقال محصولات کشاورزی به بازار مصرف و سود آوری برای فعالان بخش کشاورزی خواهد بود.
در توسعه کشاورزی شرط اصلی در به حرکت در آوردن مکانیسم های توسعه ایجاد راه‌های مناسب است و در سایه وجود سیستم حمل و نقلی مناسب حمل آسان فرآورده‌های کشاورزی به مراکز مصرف امکان پذیر گشته و کشاورزی را از سودآوری کافی برخوردار می‌سازد چه بسیارند روستاهایی که از موقعیت بسیار مناسب تولیدی برخوردارند ولی به دلیل عدم وجود امکانات ارتباطی و حمل و نقل در انزوا به سر می برند و از موقعیت تولید مناسب بهره وری کافی ندارند .
راه‌آهن سیستان و بلوچستان منفعتی ملی در کنار تقاضای اجتماعی
حمل و نقل عبوری یا ترانزیت کالا از جمله فعالیت‌های سودآور در جهت کسب درآمدهای ارزی، ایجاد ارزش افزوده و فرصت‌های شغلی به شمار می‌آید. از اینرو کشورهایی که در مسیر ترانزیت بین‌المللی قرار دارند با فراهم ساختن بستری مناسب در جهت گسترش این فعالیت توانسته اند فرصت‌های بسیاری را برای نیل سریعتر به رشد و توسعه اقتصادی خود فراهم کنند.
در ماده ۳۳ برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نسبت به توسعه ترانزیت کالا به منظور روانسازی تجارت، افزایش سهم کشور در تجارت بین‌الملل و توسعه صادرات غیرنفتی تأکید شده است و برای سیستان و بلوچستانی که ۱۱۰۰ کیلومتر مرز مشترک با کشورهای پاکستان و افغانستان دارد این یک فرصت طلایی است تا بتواند گوی سبقت را از سایر رقبای بین المللی خود برباید و در شرایط تحریم های بین المللی صادرات و واردات کالا به کشور را تسهیل کند.
گسترش زیر ساخت‌های راه‌آهن علاوه بر مزایایی که توضیح داده شد، یک تقاضای اجتماعی است و به همین علل در اغلب کشورها به آن توجه ویژه‌ای شده است توسعه شبکه ریلی در سیستان و بلوچستان بدون تردید در زیرساخت و توسعه متوازن و پایدار نقشی اساسی خواهد داشت. اما مهم ترین بعد این قضیه تاثیر این شبکه در سطح زندگی فرد و اجتماعی ساکنان این منطقه است باید انتظار داشته باشیم با محقق شدن آرزوی شبکه ریلی چابهار به زاهدان مردمان این استان دیگر بار واژه نامانوس محرومیت را به دوش نخواهند نکشید و هر کدام روزبه روز نقش مهمی در تزانزیت داخلی و بین المللی کشورمان ایران ایفا خواهند کرد.
