به گزارش ریل‌نیوز به نقل از فارس، حمل و نقل ریلی ایمن‌ترین روش‌های جابه‌جایی است که با افزایش حجم بار نیز صرفه بیشتری نسبت به سایر روش‌ها دارد و توسعه زیرساخت‌های ریلی پیش‌نیازی برای توسعه خطوط ریلی کشور به حساب می‌آید. به همین دلیل تولید ریل ملی، از مهمترین بخش‌های توسعه زیرساخت حمل و نقل ریلی به‌شمار می‌رود، بدیهی است توسعه خطوط ریلی و یا بازسازی آن‌ها، اهمیت زیادی در امنیت صنعت حمل و نقل، نیروی انسانی و کاهش خسارت‌های جانی ناشی از عدم وجود خطوط ریلی دارد.
سابقه تولید ریل در دنیا به حدود دویست سال می‌رسد. در منطقه خاورمیانه تولیدکننده ریل وجود ندارد، اما در برخی کشورهای اروپایی، آمریکا، روسیه، چین، ژاپن، ترکیه و هند، تولید ریل انجام می‌شود.
شرکت‌های ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور و راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران مصرف‌کنندگان اصلی ریل کشور محسوب می‌شوند. مصرف این دو شرکت در مجموع در طی سال‌های گذشته برای احداث خطوط جدید، بهسازی، بازسازی و دوخطه کردن خطوط آهن کشور از ۷۶ هزار تن ریل در هر سال فراتر نرفته است.
این درحالی است که نیاز بالقوه برای سال‌های آتی نیازمند ۳۰۰۰ کیلومتر ریل (۳۶۱ هزار تن) و برای رسیدن به افق ۱۴۰۴ به ۳۹۰۰ کیلومتر ریل (۴۷۰ هزار تن) است.
تأمین این میزان ریل توسط دو شرکت مزبور ابتدا از کانال واردات از تولیدکنندگان اروپایی (به خصوص کشورهای فرانسه و اتریش) با استاندارد بالا تأمین می‌شده و پس از آن سه تفاهم‌نامه با شرکت ذوب‌آهن اصفهان بسته می‌شود که طبق ادعای این شرکت‌ها به دلیل عدم رعایت استاندارد این قرارداد در آن زمان عملیاتی نشده است.
به همین خاطر در سال ۱۳۹۲ تفاهم‌نامه خرید ۲۵۰ هزار تن ریل با کشور هندوستان منعقد شد که طبق جدول زمان‌بندی ۱۱۰ هزار تن آن از شهریور تا پایان بهمن‌ماه ۱۳۹۵ و بقیه طی ماه‌های فروردین تا دی‌ماه سال ۱۳۹۶ تحویل شود.
نکته قابل تأمل این است که خرید ریل از کشورهای ترکیه و هند در ازای تحویل نفت انجام می‌شود و به عنوان مثال خرید ریل از شرکت کادمیر ترکیه به میزان ۱۳۵ هزار تن و ارزش حدود ۸۰ میلیون یورو (تقریباً ۶۰۰ یورو بر هر تن) انجام و از طریق مبادله با نفت تسویه شد.
البته واردات ریل محدود به دو کشور هند و ترکیه نبوده و طبق آمار موجود در شش ماهه اول سال ۹۵ نیز ۴۰ هزار تن ریل از چین به کشور وارد شده است.
تولید ریل ملی در ذوب‌آهن پس از حدود سه دهه تلاش
در همین راستا مهرداد تولاییان، معاون بهره‌برداری ذوب‌آهن اصفهان درباره تاریخچه فعالیت‌ها برای تولید ریل در ذوب‌آهن اصفهان گفته بود: جرقه تولید ریل از سال ۱۳۷۲ در ذوب‌آهن زده شد اما ترکیبی از تجربه و تعهد باعث شد تا این شرکت موفق به تولید ریل استاندارد شود و این محصول را راهی بازار کند.
معاون بهره‌برداری ذوب‌آهن اصفهان ادامه داد: برای تولید انواع ریل، راه بسیار دشواری را طی کردیم و امروز بر اساس استاندارد، تلرانس این محصول میکرونی است و صادرات این محصول می‌تواند برای ذوب‌آهن درآمد ارزی خوبی به همراه داشته و بخش زیادی از مشکلات این واحد تولیدی را برطرف کند.
وی تصریح کرد: به محض تأمین نیاز داخل و در صورت نبود متقاضی به سراغ صادرات خواهیم رفت اما، با توجه به این که دولت در سال آخر خود قرار دارد به شدت بحث توسعه ریلی را پیگیری می‌کند، اگر در ادامه نیز این توسعه در اولویت باشد همچنان نیاز داخل را تامین خواهیم کرد در غیر این صورت ذوب‌آهن آمادگی لازم برای صادرات را دارد.
به گفته تولائیان در شهریور ماه آمار تولید ۷ هزار تن ریل ثبت شده است. از سویی دیگر موجودی انبارها امروز ۵۵۰۰ هزار تن ریل تأیید شده است که آماده حمل و نصب است. البته ذوب‌آهن تولید ۱۰۰ هزار تن ریل را برای سال ۹۹ هدف‌گذاری کرده است تا با تحویل آن توسعه خطوط ریلی با سرعت انجام شود.
نمونه‌هایی از استفاده ریل داخلی در راه‌آهن
با وجود مانع‌تراشی‌های دو شرکت مصرف‌کننده ریل در کشور اما ریل ذوب‌آهن در نهایت مورد استفاده قرار گرفت؛ عباس خطیبی، معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در این رابطه عنوان کرد: اولین ریل ذوب‌آهن در راه‌آهن میانه – بستان‌آباد نصب شد و در محورهای میانه- اردبیل، همدان- سنندج، چابهار- زاهدان و رشت- کاسپین از ریل‌های تولیدی ذوب‌آهن اصفهان استفاده کردیم. شرکت ساخت، حدود ۵۰ هزار تن ریل نیاز دارد اما در کل کشور پیش‌بینی می‌شود که تا ۱۰۰ هزار تن ریل در سال مورد نیاز باشد.
تیرماه امسال بود که خیراله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، از آغاز عملیات ریل‌گذاری راه‌آهن چابهار – زاهدان با استفاده از ریل ملی که در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان تولید شده، برای نخستین بار در کشور خبر داد.
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور گفت: در این مسیر ۶۲۸ کیلومتری، با احتساب خطوط فرعی و ایستگاهی جمعاً حدود ۷۴۰ کیلومتر ریل‌گذاری، با استفاده از ۹۲ هزار تن ریل ملی که در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان تولید شده انجام می‌شود و امیدواریم بخش نخست این مسیر در سال آینده زیر بار برود.
تولید ریل زبانه سوزن در ذوب آهن در مسیر توقف‌ناپذیر بومی‌سازی
اما دهم آذر ماه بود که ذوب‌آهن اصفهان خبر از موفقیت در تولید انبوه ریل زبانه سوزن داد که در نتیجه آن ایران به جمع چهار تولید کننده ریل زبانه سوزن در جهان قرار گرفت.
منصور یزدی‌زاده، مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان در این رابطه عنوان کرد: تولید ریل زبانه سوزن که مصارف گسترده ای در صنعت ریلی کشور دارد، پس از تولید ریل های درون و برون شهری در دستور کار شرکت قرار گرفت و طراحی و ساخت غلتک‌های آن سه ماه طول کشید که توسط کارشناسان این شرکت با توجه به نیاز کشور انجام شد.
مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان ادامه داد: تولید این محصول سخت‌تر از تولید ریل های دیگر است و چون هیچ محور تقارنی ندارد، تولید آن پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های خاصی به دنبال داشت، البته کارهای تکمیلی بر روی ریل زبانه سوزن در شرکت دیگری انجام می شود و در نهایت سوزن ریل ملی در خطوط کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی تصریح کرد: ریل سوزن به صورت عمده جهت تغییر مسیر قطار استفاده می‌شود و پیش از این تأمین آن کاملاً وابسته به خارج بود و لذا تولید آن یک موفقیت بزرگ برای کشور است که توسعه حمل و نقل ریلی کشور را تسهیل می‌کند.
یزدی‌زاده با اشاره به بازار این محصول در داخل عنوان کرد: مصرف ریل زبانه سوزن در کشور حدود ۲ هزار تن است که البته همین مقدار هم جهت تعویض سوزن های قدیمی مورد نیاز خواهد بود.
تولائیان، معاون بهره‌برداری ذوب‌آهن اصفهان در تشریح ابعاد فنی این اقدام عنوان کرد: دستگاه سوزن به مجموعه‌ای از ریل‌های خاص زبانه‌های سوزن، صفحات اتصال، قطعات ریخته‌گری یا فورج شده، انواع تراورس‌ها و دیگر متعلقات اطلاق می شود که در خطوط و ایستگاه‌های راه آهن به منظور تعویض مسیر قطار مورد استفاده قرار می‌گیرد و امکان تغییر از یک مسیر به مسیر دیگر را در تقاطع‌ها فراهم می‌کند.
معاون بهره‌برداری ذوب‌آهن اصفهان یادآور شد: ریل سوزن در بین اجزای مختلف سوزن، اهمیت بیشتری دارد، به نحوی که استفاده از ریل سوزن استاندارد در عملکرد صحیح سوزن و جلوگیری از بروز حوادث ریلی بسیار مؤثر است.
بر این اساس این محصول که برای سال‌های طولانی از خارج کشور تأمین می‌شد، علاوه بر ارزبری زیاد، موجب وابستگی به کشورهای دیگر نیز شده بود و تولید این محصول نه تنها مانع خروج ارز از کشور می‌شود، بلکه در صورت صادرات، ارز آوری نیز خواهد داشت.
بی‌تردید تولید ریل در داخل یکی از مصادیق توانمندی متخصصان داخلی در رفع وابستگی به خارج و امکان تولید ثروت از دانش است که در صورت پایبندی مدیران به اجرای قانون «حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به منظور صدور خدمات» و سایر قوانینی که واردات در این رابطه را ممنوع می‌کند از خروج ارز از کشور یا صادرات در ازای واردات کالا جلوگیری کند.
