سیل و زلزله، کیفیت مدارس برکت را ثابت کرد؛ مدارس برکت به خاطر استاندار بالا و کنترل کیفیت ساخت در اثر بلایای طبیعی سیل و زلزله دچار آسیب نشدند و همیشه یکی از مراکز استقرار، اقامت و پشتیبانی مردم بوده‌اند.
به گزارش پایگاه خبری ریل‌نیوز به نقل از صنعت‌صنف، نهضت مدرسه‌سازی بنیاد برکت همچنان ادامه دارد. اگرچه بنیاد، آغاز به ساخت مدرسه در مناطق محروم و روستایی را از ۱۴ سال پیش و بنا بر فرمایش مقام معظم رهبری کلید زد اما با گسترش حوزه ساخت آن به مناطق حاشیه‌ای شهرها، وظیفه سنگینی بر دوش گرفت.
اکنون و در آستانه آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۲ – ۱۴۰۱، برای بررسی این تاریخچه با محمد مهجوری، معاون عمرانی و امور زیربنایی بنیاد برکت به گفت‌وگو نشستیم.
سابقه مهجوری در ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به ۱۶ سال می‌رسد. او ۶ سال است با بنیاد برکت همکاری می‌کند و پیش از معاونت عمران، مدیرعامل شرکت سلامت برکت بوده است.
در ادامه مشروح مصاحبه با محمد مهجوری را می‌خوانید.
باتوجه به هدف راه‌اندازی بنیاد برکت که نخستین اقدامش را با ساخت مدرسه آغاز کرد، چه شد که بنیاد بنا را بر ساخت مدرسه گذاشت؟
در سال ۱۳۸۷ مقام معظم رهبری دستور دادند و گفتند ای کاش یکهزار نقطه کشور آباد شود یا یکهزار مدرسه در یکهزار نقطه محروم احداث شود.
بر این اساس این موضوع در دستور کار ستاد اجرایی فرمان امام (ره) قرار گرفت و از آنجا بود که بنیاد برکت فعالیت مدرسه‌سازی خود را شروع کرد.
نخستین مدرسه کجا ساخته شد؟
بنیاد برکت بیشترین تمرکز خود را برای ساخت مدرسه در منطقه «اندیکا» و «لالی» در استان خوزستان گذاشت چراکه طبق گزارش‌های دریافتی، سطح محرومیت در این منطقه بسیار بالا بود.
بنیاد در این منطقه علاوه‌بر مدرسه، پل، راه، خانه بهداشت و دیگر نیازهای آنجا را هم ساخت.
چه سالی ساخته شد؟
از همان سال ۱۳۸۷ ساخت مدرسه آغاز شد.
قبل از ساخت مدرسه چه اقداماتی یا چه مقدماتی انجام می‌شود؟ چه مطالعاتی انجام می‌شود؟ بنیاد با کدام سازمان‌ها و دستگاه‌ها هماهنگ می‌شود؟
یک تعداد آیین‌نامه و دستورالعمل داریم که شاخص‌های محرومیت در نقاط مختلف کشور را تعیین می‌کند؛ پس از اینکه نیاز در یک شهرستان یا استان اعلام می‌شود ما این موضوع را با اداره کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس آن استان مکاتبه می‌کنیم.
فرم‌هایی داریم که شاخصه‌های بنیاد در آن است و برای اداره کل نوسازی ارسال می‌شود.
به‌عنوان نمونه فاصله آن روستا، شهرستان یا منطقه‌ای که قرار است مدرسه در آنجا ساخته شود تا مرکز شهر، جمعیت آنجا، نسبت دانش‌آموزان دختر به پسر یعنی تعداد دانش‌آموزان دختر بیشتر باشد امتیاز بیشتری دارد.
تعداد مدارسی که قبلا بنیاد برکت در آن منطقه ساخته است.
فاصله مدارس از یکدیگر نیز مهم است چون در برخی از مناطق وقتی فاصله مدارس (دبستان نسبت به دبیرستان) از یکدیگر زیاد باشد دانش‌آموزان دختر امکان تحصیل ندارند.
همچنین اعلام نیاز آموزش و پرورش آن منطقه و اطلس محرومیت بنیاد برکت نیز تعیین‌کننده است و براساس آن امتیازدهی می‌شود.
هر مدرسه‌ای که حداقل ۷۰ امتیاز کسب کند در دستور کار ساخت بنیاد قرار می‌گیرد.
چرا بنیاد برکت با سازمان نوسازی مدارس و آموزش و پرورش وارد مشارکت می‌شود؟
به‌خاطر اینکه تجربه نشان داده است در برخی از مناطق که خیرین اقدام به ساخت مدرسه کرده‌اند چون استانداردهای نوسازی مدارس را نداشته، امکان استفاده از آن مدرسه نبوده است.
یا مدرسه‌ای احداث شده و از آنجا که نیاز قطعی و مشخص آموزش و پرورش نبوده است، معلم برای آموزشگاه تأمین نشده و مدرسه بدون استفاده رها شده است.
شاخصه‌های محرومیت و اطلس محرومیت به وسیله بنیاد برکت تعیین و تدوین شده است؟
یک مجموعه‌ای داریم که می‌آید مطالعات را روی دستورالعمل‌ها و استانداردهای بنیاد برکت انجام می‌دهد و درنهایت آنچه خروجی به دست می‌آید مبنای کار قرار می‌گیرد.
خیلی از شاخصه‌ها با شاخصه‌هایی که سازمان مدیریت اعلام کرده، مطابقت دارد. گاهی اوقات یک منطقه براساس شاخصه‌های اطلس محرومیت سازمان مدیریت، محروم نیست اما بنیاد برکت تشخیص می‌دهد که محروم است و اقدام به ساخت مدرسه در آن منطقه می‌کند.
به‌عنوان نمونه برخی از مناطق حاشیه‌ای شهر تهران دارای محرومیت هستند؛ هم فقر آموزشی دارند هم فقر اجتماعی.
نسیم‌شهر جزء محروم‌ترین مناطق حاشیه‌ای تهران از نظر فضای آموزشی است و در آنجا هم مدرسه ساخته‌ایم.
سطح کیفیت مدارسی که بنیاد برکت می‌سازد، چگونه است؟ آیا بنیاد برکت روی کیفیت آنها صحه می‌گذارد یا اینکه سازمان نوسازی و تجهیز مدارس باید آن را تأیید کند؟
سازمان نوسازی و تجهیز مدارس به‌عنوان ناظر پروژه‌های مدرسه‌سازی بنیاد، متعهد است کیفیت مدارسی که از سوی بنیاد ساخته می‌شود را در طول زمان اجرا، کنترل کند و درنهایت مدارس را براساس استانداردهای آموزش و پرورش، تحویل ادارات کل آموزش و پرورش آن استان دهد.
علاوه‌بر این بنیاد برکت هم بر پروژه‌های مدرسه‌سازی خود نظارت عالیه دارد.
سند این ادعا مدارسی است که پس از وقوع زلزله‌ای که چند سال پیش در منطقه کرمانشاه آمد، آسیبی ندیدند و این مدارس به‌عنوان مراکز امدادی و پشتیبانی مورد استفاده قرار گرفتند.
یا در اثر سیلی که اسفند ۹۷ و فروردین ۹۸ در ۱۱ استان کشور آمد، مدارس برکت آسیبی ندیدند.
بنیاد برکت مدارس را پس از ساخت، تحویل سازمان نوسازی می‌دهد؟
بنیاد روی بهره‌برداری از مدارس هیچ نظارت یا اعمال سلیقه‌ای ندارد. درحقیقت بنیاد با سازمان نوسازی در ساخت مدارس مشارکت می‌کند.
یعنی اینکه بنیاد در ساخت مدرسه دخالتی ندارد؟
نه؛ حتی در مناقصات ساخت هم دخالتی نمی‌کند.
فقط حمایت مالی می‌کند؟
درحقیقت بنیاد برکت تأمین اعتبار می‌کند برای اینکه آن مدرسه در زمان خودش به بهره‌برداری برسد و سپس تحویل آموزش و پرورش داده شود.
به هر حال وقتی مدرسه ساخته می‌شود بر سر در آن مدرسه، نام بنیاد برکت نوشته می‌شود.
فقط کلمه برکت.
به هر حال هرکس آن مدرسه و تابلو را می‌بیند این‌گونه دریافت می‌کند که صفر تا صد مدرسه از مصالح، ساخت، نظارت و … را بنیاد برکت برعهده داشته است؛ از کمیت تا کیفیت! بنابراین وقتی مدرسه‌ای ساخته و تحویل داده می‌شود و دانش‌آموزان و معلمان وارد آن می‌شوند اگر از نظر کیفیت دچار مشکل یا نقصانی باشد به نام بنیاد برکت نوشته می‌شود.
آیا آسیب‌شناسی انجام می‌شود؛ اینکه اگر مدرسه‌ای پس از چند سال دچار مشکل شد، این موضوع در پروژه‌های بعدی تأثیرگذار است که بنیاد دقت کند تا آن مشکل و نقصان در پروژه‌های بعدی تکرار نشود؟
در ابتدا صفر تا صد مدارس را خودمان انجام می‌دادیم اما پس از مدتی به این نتیجه رسیدیم که مدارس را باید با مشارکت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور بسازیم.
چرا؟
به چند دلیل؛ یکی به خاطر امکان بهره‌برداری بالا که پس از ساخت اتفاق می‌افتد.
دلیل مهمتر اینکه سازمان نوسازی مدارس یک ساختار نظارتی کامل بوده که اساس کارش، نظارت بر کیفیت ساخت مدارس است و استانداردهای آموزش و پرورش هم، استانداردهای سختگیرانه‌ای است.
بنابراین تجربه‌ای که با سازمان نوسازی و آموزش و پرورش در ساخت مدارس داریم این هست که مدارس ساخته شده نه بدون معلم شد و نه در اثر بلایای طبیعی دچار آسیب دید.
هر اتفاقی هم که در این سال‌ها روی می‌دهد، مدارس یکی از مراکز و فضای استقرار، اقامت و پشتیبانی است. آن هم به خاطر استاندار بالا و کنترل کیفیت ساخت مدارس برکت است.
از چه سالی این رویکر ساخت و نظارت تغییر کرد؟
تدریجی بود؛ برخی از این مدارس در نقاطی ساخته می‌شود که صعب‌العبور است و نظارت عادی بر آنها به این راحتی امکان‌پذیر نیست.
بنابراین باید دستگاه‌هایی ناظر باشند که در منطقه مستقر هستند.
چه نمره کیفی به مدارس برکت می‌دهید؟
در زلزله‌های این چند سال و سیل‌هایی که آمده، مدارس برکت هیچگونه آسیبی ندیده‌اند.
بعد از ساخت مدرسه چه می‌کنید؟
براساس تفاهم‌نامه‌ای که سال گذشته با سازمان نوسازی مدارس امضا کردیم، یک بودجه و اعتباری را پیش‌بینی کردیم برای همه مدارس برکتی که در گذشته ساخته شده و تغییراتی داشته تا از این محل آنها را تعمیر و بازسازی کنیم.
شما گفتید بنیاد برکت هیچ محدودیتی برای ساخت مدارس در هیچ استانی ندارد حتی در حاشیه شهرهای بزرگ؟
بله، محدودیت نداریم. اولویت اول ساخت مدارس برکت، مناطق روستایی است.
اما به‌تازگی ساخت مدارس در مناطق حاشیه شهرها و مناطقی که بافت آنها مشکلات آموزشی دارد نیز شروع کرده‌ایم. اکنون مشکلات برخی از مناطق حاشیه‌نشین از نظر عدالت آموزشی کمتر از روستاها نیست.
بنیاد برکت در چه استان‌هایی بیشترین مدرسه را ساخته است؟
تا الان با مشارکت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور بالغ‌بر ۲۷۰۰ باب مدرسه قرارداد بسته‌ایم که از این میزان ۱۸۰۰ باب مدرسه تحویل شده و تا پایان شهریورماه امسال نیز ۱۵۰ باب مدرسه دیگر تحویل خواهد شد که به این ترتیب تعداد کل مدارس تحویل شده به ۱۹۵۰ باب خواهد رسید.
اکنون ۲۵۰ هزار دانش‌آموزان در مدارس برکت در حال تحصیل هستند. از ۱۵۰ باب مدرسه‌ای که تا پایان شهریورماه تحویل می‌شود تعداد ۴۵ مدرسه در استان سیستان و بلوچستان است.
بیشترین تعداد مدارس برکت در استان‌های خوزستان، فارس، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب کرمان قرار دارد.
بنیاد برکت فقط ساختمان مدرسه را می‌سازد و تحویل می‌دهد یا آن را تجهیز هم می‌کند؟
در تفاهم‌نامه‌ای که با نوسازی مدارس داریم، تجهیز و محوطه‌سازی برعهده سازمان نوسازی است. البته در مواردی هم بوده که برای تجهیز سیستم سرمایش و گرمایش یا آزمایشگاه مدرسه‌ای اقدام کرده‌ایم. هزینه تجهیز مدارس نسبت به هزینه‌های ساخت آن خیلی تاثیرگذار نیست.
مدارسی که ساخته می‌شوند پس از آنکه پذیرای دانش‌آموزان شدند به‌طور جدی نیازمند فضا و تجهیزات آزمایشگاهی، کتاب و کتابخانه مناسب هستند.
خیلی از مدارس سال‌ها پس از ساخت از این امکانات محروم می‌مانند و حتی از سوی آموزش و پرورش هم کاری انجام نمی‌شود.
در مواردی نیز از خیرین کمک گرفته می‌شود و آموزش و پرورش سرمایه‌گذاری نمی‌کند.
اگر بنیاد برکت در این زمینه اقدام کند، کار ارزشمندی است. پیشنهاد می‌کنم بنیاد برکت از مدارسی که در مناطق مختلف ساخته، بازدید داشته باشد و کمبود این تجهیزات را بررسی کند.
حداقل اگر در دبیرستان دوره اول برای تجهیز آزمایشگاه، کاری انجام شود، خوب است.
وظیفه اصلی بنیاد برکت در حوزه عمران ورود به پروژه‌های زیربنایی است. در زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، بنیاد احسان است که تجهیزات ورزشی در اختیار مدارس قرار می‌دهد. درواقع تعریف خدمات در ستاد، تفکیک شده است.
یا در رابطه با فضاهای بهداشتی، بنیاد برکت بالغ‌بر ۲۷۵ مرکز جامع خدمات سلامت در دست ساخت دارد که تعدادی از آنها تحویل شده است. همچنین ۱۷ بیمارستان در حال احداث دارد.
مهمترین وظیفه بنیاد برکت در دو حوزه اشتغال و پروژه‌های زیربنایی است.
جمع‌آوری مدارس کانکسی تا مهرماه ۱۴۰۲
مدارس آینده چیست و قرار است چه مدارسی ساخته شود؟
در بررسی‌هایی که کمیته‌های فنی بنیاد برکت و سازمان نوسازی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که از الان باید برای ساخت مدارسی که قرار است در آینده به دانش‌آموزان خدمت ارائه کنند، آماده باشند.
موضوع کرونا سبب شد تا نگاه متفاوتی نسبت به حوزه آموزش ایجاد شود. جلسات زیادی برگزار شد و به این نتیجه رسیدیم که یک رویداد ملی با عنوان «رویداد ملی مدارس آینده» برگزار و از همه اندیشمندان، محققان و مشاوران در داخل و خارج از کشور کمک گرفته شده و از ایده‌های آنها برای ساخت مدارس آینده استفاده شود. این رویداد تا پایان شهریورماه، ایده‌ها را دریافت می‌کند و کمیته فنی با حضور اساتید دانشگاه و صاحب‌نظران ایده‌ها را بررسی می‌کند.
ایده‌ها فقط در حوزه سخت‌افزاری یا ساختمانی نیست بلکه در حوزه نرم‌افزاری مرتبط با آموزش هم است. توافق شده ایده‌هایی که به صورت دانش‌بنیان و نو است مورد حمایت بنیاد برکت قرار گیرد به این صورت که یک ایده تبدیل به پروژه اقتصادی و اجرایی شود و پس از اینکه بنیاد برکت از ایده‌های دانش‌بنیان حمایت کرد، سازمان نوسازی مدارس هم متعهد است از این ایده‌ها در پروژه‌های ساخت مدرسه استفاده کند.
ممکن است یک نفر، دانش و ایده داشته باشد اما بودجه‌ای برای عملیاتی کردن آن یا بازاری برای عرضه‌اش نداشته باشد. با برنامه‌ریزی انجام شده، بودجه و اعتبار مورد نیاز برای تبدیل شدن آن ایده و دانش از بالقوه به بالفعل تامین می‌شود و سازمان نوسازی مدارس و آموزش و پرورش نیز بازارش را به آن شخص ارائه می‌کند. درنهایت ایده‌ها جمع‌بندی و تبدیل به پیشنهاد می‌شود و یک ایده به صورت نمونه در یک استان اجرا می‌شود تا به بلوغ برسد. قرار است ۳۱ پروژه در ۳۱ استان با مشارکت بنیاد برکت و سازمان نوسازی مدارس به‌عنوان مدارس آینده احداث شود.
برای ساخت این مدارس، معماری ویژه‌ای هم در نظر گرفته شده است؟
بله؛ یکی از مواردی که در ارائه ایده‌ها تأکید شده، بحث معماری، سازه و تأسیسات است.
از آن طرف هم ایده‌های متنوع آموزشی. اینها براساس نیازهای جدیدی که در حوزه آموزش وجود دارد، برنامه‌ریزی شده است.
پس از نظر معماری متفاوت است با مدارسی است که تاکنون ساخته شده؟
بله؛ مدارس آینده از نظر معماری، سازه و تاسیسات براساس ایده‌های نو، ساخته می‌شود و متفاوت با گذشته است.
از نظر تجهیزات آموزشی چطور؟
شامل تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نیز است.
البته اکنون خیلی نمی‌توان درباره جزییات طرح‌ها صحبت کرد چون منتظر هستیم تا ایده‌ها جمع‌آوری و بررسی شود و آن زمان بهتر بتوان درباره‌اش سخن گفت.
ولی قرار است در همه بخش‌های ساختمانی، سازه، تأسیسات، تجهیزات آموزشی و … یک واحد آموزشی، نوآوری داشته باشیم.
تاکنون در مراسم افتتاحیه چند مدرسه برکت حضور داشته‌اید؟
به‌طور معمول هر سال در یک یا دو مرحله و در هر مرحله ۱۰۰ تا ۱۵۰ باب مدرسه ساخته شده برکت تحویل آموزش و پرورش می‌شود.
در خردادماه امسال حدود ۱۵۰ باب مدرسه تحویل شد و در پایان شهریورماه نیز حدود ۱۵۰ باب مدرسه تحویل خواهد شد.
چه حس و حالی دارید؟
از تهران که بیرون برویم و عزیزان هم‌وطن خود را در مناطق جنوب کرمان، خوزستان، سیستان و بلوچستان و … ببینیم، نیاز آموزشی در آنجا بیشتر ملوس می‌شود.
بنیاد برکت با سازمان نوسازی مدارس قراردادی برای جمع‌آوری یکهزار مدرسه کانکسی (کانکس‌های فاقد کیفیت و تجهیزات لازم) در مناطق محروم و تبدیل آنها به مدارس استاندارد دارد. در برخی از مناطق هم دانش‌آموزان در مدارس سنگی درس می‌خوانند؛ مدارس سنگی، مدارسی است که سنگ‌چین کرده و اتاقی ساخته‌اند و تبدیل به مدرسه شده است.
تاکنون ساخت بالغ‌بر ۵۰۰ باب مدرسه استاندارد برای جایگزینی کانکس‌ها آغاز شده است. بنیاد هر مدرسه کانکسی که بیش از ۱۵ دانش‌آموز دارد را با یک مدرسه استاندارد جایگزین می‌کند. این موضوع تحول بزرگی ایجاد خواهد کرد.
برای انجام این کار دوره زمانی هم در نظر گرفتید؟
بله؛ انشاالله تا مهرماه سال ۱۴۰۲ همه مدارس کانکسی جمع‌آوری و به جای آن مدرسه استاندارد ساخته و جایگزین خواهد شد.
