به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد، محمدرضا توکلی‌زاده، رئیس اتاق خراسان رضوی در در نشست مشترک رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی با مدیرکل راه آهن خراسان و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان، اظهار کرد: در راستای تقویت ارتباطات تجاری با پاکستان، اتصال شبکه ریلی ایران به این کشور از طریق مرز میرجاوه دارای اهمیت بالایی است. طبق این طرح، تنها ۵۰۰ متر از مسیر ریلی باید وارد خاک پاکستان شود تا امکان تخلیه و بارگیری واگن‌ها فراهم شود. این اتصال می‌تواند ظرفیت حمل‌ونقل محموله‌هایی مانند گوگرد را به میزان قابل توجهی افزایش داده و موجب تقویت همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای شود.
وی اضافه کرد: در چنین پروژه‌ها و طرح‌هایی، ورود ذی‌نفعان اصلی مانند بخش فولاد در ساخت خطوط ریلی می‌تواند مثمرثمر باشد؛ اما مسئله مهم، صرفه اقتصادی ورود به این پروژه برای بخش خصوصی است؛ زیرا زمان بازدهی پروژه بسیار بالاست.
توکلی‌زاده خاطرنشان کرد: با توجه به ابعاد گسترده این پروژه، هماهنگی بین وزارت راه و شهرسازی، وزارت نفت، وزارت صمت و سرمایه‌گذاران خصوصی ضروری است. سازمان برنامه‌وبودجه نیز به‌عنوان نهاد راهبر، می‌تواند نقش کلیدی در پیشبرد این طرح ایفا کند.
وی با اشاره به سرمایه‌گذاری در ناوگان ریلی به عنوان یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری قابل بررسی برای بخش خصوصی گفت: در حال حاضر، برخی شرکت‌های ایرانی اقدام به خرید واگن کرده‌اند؛ اما کمتر شرکتی به‌صورت یکپارچه در حوزه تأمین قطارهای باری ورود کرده است. این در حالی است که مدل‌هایی مانند سرمایه‌گذاری در لوکوموتیو و ایجاد ناوگان مستقل، می‌تواند سودآوری قابل‌توجهی برای بخش خصوصی به همراه داشته باشد.
هدفگذاری برای توسعه خط دوم ریلی سنگان
سید جمال‌الدین حسینی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی نیز در این جلسه اظهار کرد: تسریع در اجرای خط دوم ریلی محور سنگان- تربت‌حیدریه- بافق و همچنین توسعه مسیرهای مکمل آن، می‌تواند نقش مؤثری در افزایش بهره‌وری حمل‌ونقل کشور، کاهش هزینه‌های لجستیکی و توسعه پایدار اقتصادی ایفا کند.
حسینی بیان کرد: هزینه اجرای فاز نخست پروژه خط دوم سنگان- تربت‌حیدریه- بافق حدود ۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده و اجرای آن در ۵ نقطه کلیدی شروع خواهد شد. بر اساس محاسبات، دولت می‌تواند از محل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید، بخشی از سرمایه‌گذاری را جبران کند.
وی در بخش دیگری از سخنانش به مسیر ریلی سنگان اشاره و عنوان کرد: با توجه به اهمیت افزایش ظرفیت حمل‌ونقل ریلی در مسیر سنگان، چهار بلاک بحرانی این محور در اولویت اجرایی قرار گرفته است. این چهار بلاک به طول ۱۱۰ کیلومتر، در صورت تکمیل، می‌تواند ظرفیت حمل را تا ۱۵ درصد افزایش دهد. برآوردها نشان می‌دهد که هزینه اجرای این بخش حدود ۶.۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود و در صورت تامین منابع مالی، می‌توان این پروژه را طی یک سال به بهره‌برداری رساند.
پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم استانی برای توسعه حمل‌ونقل ریلی سنگان
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی اضافه کرد: با توجه به اهمیت راهبردی توسعه حمل‌ونقل ریلی در مسیر سنگان، پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم استانی با مشارکت سرمایه‌گذاران، بخش خصوصی و شرکت‌های فولادی می‌تواند مؤثر باشد. در این مدل، فولادی‌ها به‌عنوان ذی‌نفعان اصلی که از این مسیر برای حمل بار خود استفاده می‌کنند، در کنار سرمایه‌گذاران استانی قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: پیش از این، تفاهم‌نامه‌هایی بین راه‌آهن، شرکت‌های فولادی امضا شده بود، اما به قرارداد عملیاتی منجر نشد. یکی از مهم‌ترین دلایل این تأخیر، فرابخشی بودن پروژه است که نیازمند هماهنگی بین وزارت نفت (برای تأمین منابع ماده ۱۲ قانون بهینه‌سازی مصرف سوخت)، وزارت راه و شهرسازی، و وزارت صمت است. از سوی دیگر، ارزان‌تر بودن و در دسترس بودن حمل‌ونقل جاده‌ای باعث شده است که مسیرهای ریلی کمتر مورد استفاده قرار گیرند.
حسینی عنوان کرد: با توجه به فرابخشی بودن این پروژه، سازمان برنامه و بودجه به‌عنوان نهاد هماهنگ‌کننده، مسئولیت مدیریت چندجانبه این طرح را برعهده گرفته است. جلسات متعددی در این زمینه برگزار شده و تصمیم‌گیری درباره تامین مالی و تخصیص منابع در دستور کار قرار دارد. در صورت اجرای این پروژه، هم دولت و هم بخش خصوصی از مزایای آن بهره‌مند خواهند شد.
اهمیت ارتقای ظرفیت شبکه ریلی برای حمل بار از سنگان
مصطفی نصیری، مدیر کل راه‌آهن خراسان رضوی نیز در ادامه این جلسه اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲، حدود ۱۰.۵ میلیون تن بار از سنگان به مقاصد مختلف ارسال شده که از این مقدار، ۵ میلیون تن قابلیت حمل ریلی داشته اما به دلیل محدودیت ظرفیت شبکه ریلی، به اجبار از طریق جاده جابجا شده است. این موضوع نه‌تنها هزینه‌های حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد، بلکه مصرف سوخت و استهلاک جاده‌ای را نیز به میزان قابل توجهی بالا می‌برد.
وی تصریح کرد: علاوه بر احداث خطوط جدید، اصلاح و بهینه‌سازی مدیریت ترافیک ریلی نیز می‌تواند ظرفیت حمل را افزایش دهد. در برخی محورهای پرتردد مانند تهران-مشهد، از سیستم بلاک مجازی استفاده شده است که با تقسیم بلاک‌های ۲۰ کیلومتری به بلاک‌های ۴ کیلومتری، امکان عبور قطارها را در فواصل زمانی کوتاه‌تر فراهم می‌کند. اجرای این روش در مسیرهای باری نیز می‌تواند موجب کاهش زمان توقف قطارها و افزایش بهره‌وری شبکه شود.
نصیری افزود: در حوزه زیرساخت‌های صادراتی، ایستگاه شهید مطهری یکی از نقاط استراتژیک محسوب می‌شود. این ایستگاه با برخورداری از ظرفیت بالای بارگیری، می‌تواند نقشی کلیدی در افزایش صادرات و ترانزیت کالا ایفا کند. هم‌اکنون این ایستگاه توانایی بارگیری هم‌زمان ۸۰ واگن را دارد و با توسعه امکانات، این ظرفیت می‌تواند چند برابر شود. همچنین، امکان ایجاد منطقه گمرکی اختصاصی و افزایش سرمایه‌گذاری‌های پیرامونی، از دیگر فرصت‌های این ایستگاه است.
وی اظهار داشت: در مسیر تهران – مشهد، یکی از مشکلات اساسی، گلوگاه‌های ترافیکی به دلیل اولویت حمل‌ونقل مسافری است. سرعت قطارهای باری در این مسیر به‌شدت کاهش می‌یابد که بر هزینه‌های حمل‌ونقل تاثیر منفی دارد. یکی از پیشنهادهای مطرح‌شده، ایجاد خط سوم ریلی در این محور است که علاوه بر افزایش سرعت، امکان اتصال موثرتر چین به اروپا از طریق این مسیر را فراهم می‌کند.
مدیرکل راه‌آهن خراسان رضوی گفت: با انجام بهسازی‌های لازم، مسیر تهران – مشهد می‌تواند پذیرای قطارهای برقی باشد. در حال حاضر، این مسیر در برخی بلاک‌ها امکان حرکت با سرعت ۱۶۵ کیلومتر بر ساعت را دارد، اما با برقی‌سازی و ارتقای زیرساخت، می‌توان سرعت را به بیش از ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت افزایش داد. این اقدام، علاوه بر کاهش زمان سفر، موجب افزایش بهره‌وری شبکه ریلی کشور نیز خواهد شد.
