تابستان، مترصد بروز حوادث ریلی است
با شروع تابستان به دلیل انبساط متاثر از گرما، فاصله درزها را زیاد می‌کنند تا خروج قطار از ریل اتفاق نیفتد. تمهیداتی که به‌نظر کارشناسان ریلی کشور، به دلیل کمبود بودجه و هزینه هنگفتی که باید صرف انجام آنها شود، چند سالی است حذف شده است.
هفته گذشته یک بوژی از واگن قطار مسافری مشهد-یزد در ورودی ایستگاه مبارکه از ریل خارج شد. اتفاقی که در کمتر از یک ساعت، حل شد و قطار به سیر خود ادامه داد.
با شروع دوباره ماه‌های گرم فصل تابستان و شروع موج گرمای بی‌سابقه در سطح جهانی، ممکن است دوباره قطارهای باری و مسافری از خط سیر خارج شوند.
این قبیل حوادث، اغلب در محور جنوب کشور اتفاق می‌افتند. اما تجربه کشورهایی مثل روسیه هم نشان می‌دهد که برای گریز از حوادث ریلی در فصول سرد سال نیز باید تمهیداتی را به‌کار برد.
با شروع فصل سرما باید درزهای بین ریل‌ها در جهت جلوگیری از دست‌اندازها و سروصداهای طول مسیر کمتر شود تا به این وسیله چرخ‌ها هم در محور هدایت خود باقی بمانند.
اقدامات فنی به‌منظور جلوگیری از حوادث ریلی
با شروع تابستان به دلیل انبساط متاثر از گرما، فاصله درزها را زیاد می‌کنند تا قطار از ریل خارج نشود.
تمهیداتی که به‌نظر کارشناسان ریلی کشور، به دلیل کمبود بودجه و هزینه هنگفتی که باید صرف انجام آنها شود، چند سالی است حذف شده است.
شروع فصل گرما در محور ریلی جنوب کشور، انبساط ریل و فرار قطار از ریل را در محدوده قطع و وصل ریل‌ها و سوزن‌ها به دنبال دارد.
همین‌طور که گاهی پیش می‌آید که در این ایام، کمپرسور خنک‌کننده خطوط عمل نکند یا یک پابند دچار مشکل شود که باید آن را تعویض کنند تا موجی که در ریل قطار ایجاد شده منجربه بروز حادثه نشود.
برای جلوگیری از ایجاد چنین موج‌هایی باید برش‌هایی را در خطوط ایجاد کرد تا ازدیاد طول آن گرفته شود.
در مورد قطارهای مسافری هم می‌توان برای جلوگیری از بروز مشکل برای سرنشینان از ماشین‌های درزین استفاده کرد؛ این ماشین‌ها جلوتر از قطارهای مسافری حرکت می‌کنند و بدین‌وسیله خطوط را کنترل می‌کنند.
استفاده از ماشین درزین هزینه زیادی را بر دوش راه‌آهن می‌گذارد. اما یک راه بدون هزینه این است که سرعت سیر به گونه‌ای تنظیم شود که تلفات جانی در پی نداشته باشد؛ هرچند عملیات تثبیت خطوط با ایجاد موج و برش روی ریل‌ها حتما باید انجام شود.
چراکه اصطکاک ناشی از تماس بین چرخ‌ها و ریل و سایش کنار ریل در قوس‌ها یـک مشـکل شایع در راه‌آهن است.
در سیستم بوژی، یک چرخ معیوب ضربات شدیدی به ریل وارد می‌کند که علاوه بر ضررهای اقتصادی، احتمال خروج واگن از ریل را نیز به دنبال خواهد داشت.
در همین سیستم، پدیده سایش ریل نیز یکی از پیچیده‌ترین سیستم‌های سایش است که پارامترهای زیادی بر آن موثر است.
بنابراین، میزان و نوع سایش در خطوط مستقیم و قوسی شکل با یکدیگر متفاوت است و عواملی نظیر کیفیت وسایط‌نقلیه ریلی، شیب و فراز، نوع و کیفیت زیرسازی، میزان رطوبت و شرایط جوی که خط در آن واقع شده نیز بر پدیده سایش موثر هستند.
اینجا است که متخصصان فنی ریلی به این نتیجه می‌رسند که هرچه تعمیر و نگهداری و بهره‌برداری از خطوط اصولی‌تر باشد، میزان سایش نیز کاهش خواهد یافت.
با تعمیر به موقع خطوط و ناوگان ریلی عمر مفید آنها بالاتر رفته و هزینه‌های مربوط به خرید قطعات و ناوگان نو نیز کاهش می‌یابد. ضمن اینکه از بوز حادثه نیز صد درصد جلوگیری خواهد شد.
مطالعه سایش خطوط نشان می‌دهد که هزینه‌های هنگفتی صرف نگهداری از خطوط ریلی می‌شود اما اگر این کار اصولی انجام شود، در درازمدت منجربه صرفه‌جویی در مصرف انرژی خواهد شد و اگر به‌عنوان مثال روغن‌کاری چرخ‌ها نامناسب باشد، خود به عاملی برای ایجاد خطر تبدیل می‌شود.
مجموع اقداماتی که آنها را اصطلاحا «عملیات روان‌کاری» می‌نامند. انجام به‌موقع این اقدامات منجر به کاهش هزینه‌های عملیاتی نگهداری چرخ در درازمدت نیز می‌شود. جدول زیر طول عمر چرخ‌ها و هزینه‌های مربوط به تعمیر آنها را بر حسب کیلومتر و سال و ماه نشان می‌دهد.
کاهش هزینه نگهداری چرخ به علت روان‌کاری:
برخی از مشخصات فنی ریل و تراورس
ریل‌ها و تراورس‌ها به وسیله پیچ‌ها و پابند به همدیگر بسته شده و سازه واحدی به نام بست خط یا (Panel) را به‌وجود می‌آورند.
این سازه در برابر نیروهای افقی و عمودی حاصله از حرکت قطارها و تغییرات درجه حرارت محیط مقاوم است اما عمر مفیدی دارد.
ریل از فولادی خاص با شکل و سطح مقطع ویژه‌ای ساخته می‌شود تا هم نیروی وارده از سوی وسیله نقلیه را تحمل و به بستر منتقل کند و هم با اصطکاک کمتر برای ایجاد عدم مقاومت در حرکت وسیله، منجربه حرکت درست در خط سیر شود.
وزن استاندارد ریل 75کیلوگرم بر متر و مقاومت انواع آن متناسب با کاربرد هرکدام بین 700 تا 1400 کیلوگرم بر میلیمترمربع است.
بنابراین برای ساخت ریل در هر کشوری نیاز به مواد و قطعاتی است که با دقت ساخته شده‌اند و در طول روز، ماه و سال نیز نگهداری و بازبینی می‌شوند.
هزینه‌های تعمیر و روان‌کاری در سراسر دنیا با احتساب هزینه‌های مربوط به دستگاه‌های روان‌کاری نشان می‌دهد که ارزش افزوده انجام این عملیات، بسیار بیشتر از عدم انجام آن خواهد بود.
هزینه‌های روان‌کاری در اپراتورهای مختلف راه‌آهن‌های جهان:
