ایوب درویشی، معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار شهرستان ویژه چابهار در گفت وگو با خبرگزاری ایرنا ددر تاریخ 29 آبان ماه گفت: «تاکنون حدود چهار هزار میلیارد ریال در پروژه راه آهن چابهار- زاهدان – سرخس مشهد هزینه شده است و برای تکمیل آن بیش از 42 هزار میلیارد ریال دیگر نیاز است». درویشی مشکلات مالی را از عمده ترین موانع پیشرفت این پروژه راه آهن عنوان کرد و افزود: «براساس اعلام قرارگاه خاتم الانبیاء به عنوان مجری این پروژه چنانچه اعتبار لازم به موقع تخصیص پیدا کند تا پایان سال 1398 راه آهن چابهار – زاهدان – سرخس مشهد تکمیل و بهره برداری می شود».
محور ریلی چابهار ـ سرخس از دو قطعه اصلی چابهار ـ زاهدان و زاهدان ، بیرجند تشکیل شده است که با اتصال به محور بافق ـ مشهد به سرخس متصل خواهد شد. عملیات عمرانی محور ریلی چابهار ـ زاهدان در سال 89 آغاز شد و از آن سال تاکنون پیشرفتی حدود 30% داشته است. این در حالی است که قطعه دوم این کریدور ترانزیتی همچنان در فاز مطالعاتی قرار دارد و عملیات اجرایی آن هنوز آغاز نشده است.
همانطور که معاون استاندار سیستان و بلوچستان بیان کرده، تامین مالی این پروژه اصلی ترین مشکل در ساخت این محور ریلی است. تخصیص 10 % از سرمایه لازم برای ساخت این محور در طول 7 سال گذشته حاکی از آن است که این محور علی رغم تاکید مسولان همچنان در اولویت پروژه های در دست ساخت وزارت راه قرار نگرفته است. این درحالی است که قانون بودجه سال 96 هزینه لازم برای ساخت کل این کریدور (هر دو قطعه) را معادل 7 هزار و 500 میلیارد تومان پیش بینی کرده است.
از طرف دیگر با بررسی بودجه 4 هزار و 200 میلیارد تومانی شرکت ساخت، به عنوان متولی اصلی توسعه زیرساخت حمل و نقل در 4 حوزه دریایی، هوایی، جاده ای و ریلی کشور در خواهیم یافت که حتی با اولویت قرار دادن این کریدور در صدر پروژهای ریلی در دست ساخت، بازهم زمان زیادی برای تکمیل این محور نیاز است.
بنابراین تنها راه موجود برای حل معضل تامین مالی پروژه های زیرساختی ایران از جمله این پروژه، همانطور که در دیگر کشورهای توسعه یافته استفاده می گردد، بهره مندی از ظرفیت های مالی بخش غیردولتی است. مشارکت عمومی ـ خصوصی (ppp) یکی از رایج ترین مدل ها برای پروژه های زیرساختی است که از مشخصات اقتصادی برخوردار هستند. از جمله این روش ها مدل BOT (ساخت، بهره برداری و انتقال) است. نمونه های فراوانی از این قراردادها در ساخت آزاد راه و بزرگراه ها در کشورمان وجود دارد.
پیمانکار بخش غیر دولتی با سرمایه گذاری در ساخت این محورها، پس از تکمیل پروژه به مدت معینی مدیریت بهره برداری از پروژه را برعهده می گیرد و درآمدهای حاصل از بهره برداری به عنوان اصل و سود سرمایه گذاری، متعلق به سرمایه گذار خواهد بود. از مزایای این روش تضمین کیفیت ساخت و نگهداری و تعمیرات اصولی در دوران بهره برداری است. درنهایت پس از اتمام زمان تعیین شده حق بهره برداری و عواید حاصل از آن به دولت باز گردانده خواهد شد.
محور ریلی چابهار_سرخس که به عنوان مهمترین کریدور ترانزیتی شرق کشور شناخته می شود، تنها مسیر ریلی است که امکان دسترسی کشور های محصور در خشکی آسیای میانه را به آب های آزاد فراهم می آورد. از همین رو درآمد های حاصل از ترانزیت کالا در این محور به حدی برآورد می شود که علاوه بر پوشش هزینه های ساخت پروژه، سود قابل توجهی را برای سرمایه گذار به ارمغان خواهد آورد. همین ویژگی سبب شده است که تغییر روش تامین مالی، از حالت دولتی به BOT به عنوان اصلی ترین راهکار جهت حل معضل ساخت محور چابهار ـ سرخس شناخته شود. امید است این موضوع هر چه زودتر مورد توجه مسئولان دولتی قرار بگیرد تا شاهد تکمیل این محور ریلی استراتژیک و سودده با سرعت به مراتب بیشتری در سال های آتی باشیم.
