به گزارش ریل‌نیوز به نقل از جمله، توافق احداث این کریدور در سال ۲۰۰۰ و با تلاش کشورهای روسیه، ایران و هند به امضا رسید. در آن زمان تمرکز بر مسیرهای ریلی از طریق دریای خزر و از جمله ساخت بندر تجاری جدید اولیا بود که در ۱۰۰ کیلومتری آستاراخان قرار داشت. با این حال علی رغم فقدان زیرساخت‌های ضروری برای حمل و نقل در کشورهای آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان اولویت بعدی به خط آهنی داده شده که از این سه کشور می‌گذرد.
بر این اساس، آذربایجان و ایران در سال ۲۰۰۵ برای احداث پروژه راه آهن آستارا- رشت- کازان به توافق رسیدند، اما هنوز اجرای آن نهایی نشده است. در سال ۲۰۰۷ قزاقستان، ترکمنستان و ایران توافقی را در هین رابطه برای احداث شاخه دوم مسیر، منعقد نمودند. کارهای ساخت و ساز در سال ۲۰۰۹ آغاز شد و در می ۲۰۱۳ راه آهن بخش مربوط به ترکمنستان-قزاقستان افتتاح گردید، ساخت بخش جنوبی آن از برکت تا اترک در مرز با ایران نیز تا دسامبر ۲۰۱۴ به پایان رسید.
اما دلیل عمده تاخبر در پیشبرد این مسیر تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران بود که بخش کلیدی پروژه در آن قرار دارد. پس از لغو تحریم‌های ایران فعالیت شرکت کنندگان این کریدور ترانزیتی بین‌المللی افزایش چشمگیری یافته است؛ بنابراین، صرفا در چندماهه اخیر موضوع راه اندازی ترابری کالا از طریق مسیر آذربایجان چندین بار در سطوح عالی مورد بحث قرار گرفته است. در اوت ۲۰۱۶ در دیدار سه جانبه روسای جمهور روسیه، آذربایجان و ایران بیانیه‌ای به تصویب رسید که طبق یکی از مفاد آن «طرفین این توافقنامه اقدامات مؤثری را در زمینه توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی–مواصلاتی به منظور افزایش ظرفیت موجود برای جابجایی مسافر و انتقال کالا در راهگذر ترانزیتی بین‌المللی «شمال-جنوب» اتخاذ کرده‌اند؛ طرفین در آینده نیز، برای ادغام خطوط ریلی جهت تکامل و افزایش بهره‌وری راهگذر بین‌المللی «شمال-جنوب» در اجرای پروژه‌های جدید بر مبنای سودمندی متقابل همکاری خواهند کرد».
در بیانیه مشترکی که در پایان سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به جمهوری هند در اکتبر ۲۰۱۶ ایراد شد آمده است: «ضمن اذعان به اهمیت منحصر به فرد و استثنایی پیوستگی برای افزایش تجارت دوجانبه، طرفین از افزایش توجه نسبت به اجرای پروژه راهگذر ترانزیت بین‌المللی «شمال-جنوب» استقبال می‌نمایند؛ این پروژه به دلیل تقلیل زمان جابجایی کالا می‌تواند به یکی از مولفه‌های کلیدی تعمیق همگرایی اقتصادی در منطقه تبدیل شود.
در سپتامبر ۲۰۱۶ توسط عوامل اجرایی شرکت‌های ترانزیتی ۴ کشور عملیات آزمایشی اعزام کانتینرها در مسیر بمبئی – کالوژسک (استانی واقع در روسیه) برگزار شد. در این میان «شرکت» روسی «ترانس کانتینر» کانتینرهایی را برای بارگیری به هند تحویل و اجرای بخش سیار این عملیات از بندر ناوا-شوا (جواهر لعل نهرو) تا آستارا را فراهم نمود، شرکت آذربایجانی «ADY Express» نیز بخش آستارا-سامور را پشتیبانی کرد، تحویل بار «تا مقصد» نیز توسط واحد ترابری راه آهن روسیه انجام گرفت. زمان تحویل محموله در این مسیر ۲۳ روز شد که نسبت به مسیر متدوال از طریق کانال سوئز تقریباً ۲۰ برابر کمتر شده است. ضمناً قابل رقابت بودن هزینه‌های تحویل محموله در این مسیر نیز از سوی شرکت کنندگان این پروژه مورد اشاره قرار گرفته است.
تصور می‌شود علی رغم کاستی‌های موجود در این مسیر که بیشتر به فقدان ارتباط مستقیم راه آهن در قلمرو ایران و وجود دشواری‌های عینی تشریفات ترخیص کالا در تمام طول این مسیر مربوط می‌شود، با این حال علاقمندی شرکت کنندگان این پروژه به حل و فصل این مسئله کمک خواهد کرد؛ بنابراین، روسیه و آذربایجان آمادگی خود را برای مشارکت در احداث خطوط ریلی ضروری در قلمرو ایران اعلام نمودند. شایان ذکر است که پروژه «شمال -جنوب «یک پروژه ترانزیتی حائز اولویت برای آذربایجان است. طبق برنامه‌ریزی مسیر قزوین –رشت و مسیر رشت –آستارا طی ۵ سال آینده نهایی خواهد شد. در این میان ایران موافقت کرده تا حمل ونقل کالا را در قسمت‌هایی که هنوز احداث خطوط ریلی آن به اتمام نرسیده است به هر طریق ممکن چه از طریق خطوط جاده‌ای، چه از طریق مسیرهای دریایی عهده دار شود. درنتیجه حجم ترابری و بارگیری در این مسیر، طبق ارزیابی کارشناسان می‌تواند به ۱۰ میلیون تن در سال برسد.
توسعه همکاریهای حمل و نقلی ایران و هند
این در حالی است که هفته گذشته و در دیدار« گدام درمندرا » سفیر هند در تهران با «سعید رسولی» مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران، راههای توسعه همکاریهای حمل و نقلی بین دو کشور مورد بررسی قرار گرفت.
معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن در این دیدار گفت: روابط ایران و هند سابقه طولانی دارد و تاکنون مذاکرات دو کشور در زمینه توسعه ترانزیت و حمل ونقل ترکیبی در منطقه، بسیار رضایت بخش بوده است.
سعید رسولی تصریح کرد: هم اکنون مقدمات لازم برای فعال شدن همکاریهای دو کشور در کریدور بین المللی شرق – غرب دریای خزر و شمال – جنوب فراهم شده است و این فرصت و مزیت خوبی برای کاهش هزینه های حمل و نقل کالا در این مسیرهای ریلی در منطقه است.
معاون وزیر راه وشهرسازی با اشاره به ۲ بند برنامه ششم توسعه مبنی بر توسعه حمل ونقل ریلی درایران اظهارداشت: مقام معظم رهبری در بندهای ۲۴ و ۲۵ برنامه ششم توسعه، برمزیت های توسعه حمل ونقل ریلی کشور تاکید کرده اند و این نشان می دهد که توسعه حمل ونقل ریلی در ایران تعطیل بردار نیست.
رسولی بر توسعه همه جانبه همکاریهای اقتصادی بین ایران و هند تاکید کرد و گفت: راه آهن جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل دارد با راه آهن هند در زمینه حمل ونقل کالا در منطقه و کریدورهای بین المللی همکاری کند.
مدیرعامل راه آهن ازبرگزاری اجلاس پنج جانبه بین ایران،هند، روسیه، اوکراین و جمهوری آذربایجان درهفتم مرداد ماه سال جاری خبر داد و گفت: در این اجلاس پنج جانبه راه های توسعه همکاریهای پنج کشور یاد شده در حوزه های مختلف حمل ونقل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
رسولی یادآورشد: شورای عالی ترابری کشور مصوب کرده که ۱۸ مرکز و دهکده لجستیکی برای حمل ونقل ریلی راه اندازی شود و اگر کشوری در این زمینه تمایل به سرمایه گذاری باشد، ما آمادگی کامل داریم از این سرمایه گذاریها حمایت کنیم.
معاون وزیرراه وشهرسازی بیان کرد: با توجه به سابقه همکاریهای دو کشور و پتانسیل‌ها وظرفیت‌های موجود، ایران و هند مصمم هستند در زمینه حمل و نقل ریلی و به خصوص راه آهن زاهدان – چابهار به همکاریهای خود ادامه دهند زیرا توسعه همکاریهای دو کشور در این بخش تضمین کننده توسعه همه جانبه مناسبات ایران و هند است.
سفیر هند در ایران نیز در این دیدار یادآورشد: تاکنون نارندرا مودی نخست وزیر هند ۴ بار با رئیس جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفتگو کرده است و این نشان می دهد که رهبران دو کشور برای توسعه مناسبات همه جانبه بین ایران و هند بسیار مصمم هستند.
گدام درمندرا افزود: هند به توسعه مناسبات خود با ایران اهمیت زیادی قایل است و هدف ما این است که روابط خود را به خصوص در زمینه تکمیل زیرساخت های حمل ونقل با ایران حفظ کنیم.
درمندرا پیشنهاد کرد: برای توسعه همکاریهای ریلی، هیاتی از ایران برای بررسی فنی وضعیت تولید واگن و لکوموتیو به هند سفر کند و متقابلا هیاتی نیز از هند به ایران بیایند تا مدیران دو کشور از آخرین وضعیت تولید ناوگان حمل و نقل ریلی برای آغاز همکاریهای فنی مطلع شوند.
